[Kiến Thức] Ứng Dụng Của Xét Nghiệm Elisa Trong Y Học

Xét nghiệm ELISA có cơ chế như thế nào?

Xét nghiệm ELISA được thực hiện dựa trên cơ chế tính đặc hiệu của kháng thể – kháng nguyên và tuân theo quy trình sau:

• Gắn kháng thể – antibody (KT) hay kháng nguyên – antigen (KN) đã được xác định trên một chiếc giá cố định.
• Thêm thành phần kháng thể – antibody (KT) hay kháng nguyên – antigen (KN) cần tìm vào từng kháng thể.
• Thêm các cơ chất phù hợp để tìm ra phản ứng hóa học xảy ra do enzyme phát ra tín hiệu, thường thì nó sẽ gây ra sự đổi màu.

Thông thường, để test ra phản ứng, cần kết hợp 1 kháng thể cùng 1 kháng nguyên cụ thể. Các mẫu kháng nguyên không xác định số lượng sẽ được đặt trên 1 giá có thể rắn đặc hiệu hoặc không đặc hiệu.

Khi kháng nguyên hoặc kháng thể đã được cố định, chuyên gia sẽ thêm kháng nguyên/ kháng thể phát hiện thêm vào để tạo ra kháng nguyên/ kháng thể phức hợp. Lúc này kháng nguyên/ kháng thể phát hiện sẽ kết hợp với chính nó hoặc enzyme và được phát hiện bởi các kháng thể thứ cấp có liên kết cùng enzyme thông qua phản ứng cộng hóa trị.

Trong quá trình thực hiện, người ra sẽ phải rửa sạch dĩa, loại bỏ những tác nhân không phù hợp. Giúp quá trình xét nghiệm ELISA diễn ra thuận lợi hơn.

Các loại xét nghiệm ELISA và cách đọc kết quả ELISA

Xét nghiệm ELISA có rất nhiều loại khác nhau, có thể kể đến như xét nghiệm gián tiếp, xét nghiệm trực tiếp, xét nghiệm cạnh tranh hay xét nghiệm sandwich,… Nhưng những xét nghiệm này đều dựa trên một nguyên lý chung là phát hiện kháng nguyên/ kháng thể theo cơ chế miễn dịch học.

Để đọc kết quả xét nghiệm ELISA, bác sĩ sẽ dựa vào sự đổi màu của chất hóa học sử dụng trong quá trình xét nghiệm, từ đó tính toán kháng thể/ kháng nguyên trong mẫu vật.

Các ứng dụng của xét nghiệm ELISA trong Y học

Xét nghiệm ELISA được ứng dụng rộng rãi trong Y học, đặc biệt là trong những lĩnh vực như sàng lọc ung thư, thử nghiệm thuốc và mang thai; Phát hiện kháng thể tiểu cầu; Chẩn đoán dị ứng thực phẩm hay phát hiện virus bằng virus. Cụ thể như sau:

1. Sàng lọc ung thư, thử nghiệm thuốc và mang thai

Xét nghiệm ELISA có khả năng tìm ra dấu hiệu ung thư, phát hiện các loại ung thư như ung thư vú, ung thư buồng trứng ở giai đoạn sớm, từ đó tìm ra biện pháp điều trị thích hợp, nâng cao hiệu quả phục hồi.

Đặc biệt, xét nghiệm ELISA cũng được sử dụng trong việc thử nghiệm thuốc, theo dõi dược chất của thuốc mà bệnh nhân đang điều trị.

Bên cạnh đó, xét nghiệm ELISA còn giúp kiểm tra hormone Gonadotrophin trong nước tiểu để xác định việc mang thai ở nữ giới.

Hiện tại, xét nghiệm ELISA sẽ được sử dụng để chẩn đoán những bệnh lý như: Bệnh thiếu máu ác tính, Bệnh Lyme, bệnh HIV, Tiêu chảy do rotavirus, bệnh Giang mai, Sốt đốm Rocky Mountain, Virus Zika, Bệnh toxoplasmosis, Ung thư, Virus varicella-zoster gây thủy đậu và zona.

2. Phát hiện kháng thể tiểu cầu

Xét nghiệm ELISA cũng được sử dụng để phát hiện kháng thể tiểu cầu, thường được dùng trong việc xác định bệnh lý rối loạn như lupus ban đỏ hay xuất huyết giảm tiểu cầu.

3. Dị ứng thực phẩm

Xét nghiệm ELISA được dùng để phát hiện các chất gây ra tình trạng dị ứng thực phẩm.

Việc này là dựa trên độ nhạy của xét nghiệm ELISA và khả năng phát hiện các chất gây dị ứng dù ở nồng độ thấp. Đặc biệt, xét  nghiệm này còn được kiểm ra lòng trắng trứng hoặc dầu, những chất mà đôi khi cả xét nghiệm PCR cũng không thể tìm ra.

4. Phát hiện virus bằng virus

Xét nghiệm ELISA có thể giúp tìm ra các loại virus có khả năng gây bệnh một cách nhanh chóng, từ đó hỗ trợ bác sĩ tìm ra các biện pháp chữa trị phù hợp, nâng cao hiệu quả điều trị.

Xét nghiệm ELISA được thực hiện như thế nào?

Xét nghiệm ELISA được thực hiện giống như những xét nghiệm thông thường khác và sẽ tiến hành trong phòng thí nghiệm.

Lúc này, bác sĩ sẽ lấy mẫu máu của bệnh nhân và tiến hành phân tích một cách kỹ lưỡng theo những bước sau:

• Thêm mẫu máu có chưa kháng nguyên của căn bệnh mà bác sĩ nghi ngờ vào dĩa pentri.
• Đưa enzyme đặc hiệu vào dĩa và quan sát phản ứng.
• Trường hợp mẫu máu có kháng thể chống lại kháng nguyên thì sẽ liên kế lại với nhau. Chính vì vậy, trường hợp có kết quả dương tính, giấy thử sẽ đổi màu.

Người bệnh cần chuẩn bị gì trước xét nghiệm?

Xét nghiệm ELISA là một xét nghiệm thông thường nên bệnh nhân không cần chuẩn bị gì trước xét nghiệm cả. Tuy nhiên, để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác, thì khi đi xét nghiệm, bạn cần lưu ý những vấn đề sau:

• Không được hút thuốc, uống rượu hay sử dụng chất kích thích trước khi xét nghiệm.
• Nên đi ngủ sớm và đi xét nghiệm vào buổi sáng, tránh thức khuya trước ngày tiến hành xét nghiệm.
• Nếu đang sử dụng thuốc hoặc mắc bệnh máu khó đông, phải thông báo cụ thể cho bác sĩ.

Có nguy cơ gì với người bệnh?

Xét nghiệm ELISA không hề gây nguy hiểm hay bất cứ nguy cơ nào cho người bệnh, bởi nó chỉ được xem là một xét nghiệm thông thường.

Nếu có thì chỉ gây bầm tím, chảy máu hoặc đau nhẹ. Nên mọi người không cần quá lo lắng.