Xét Nghiệm XPERT Là Gì? Quy Trình Thực Hiện Thế Nào?

Bác sĩ tư vấn Y khoa

Bác sĩ NGUYỄN VĂN HÒA

Bác sĩ Chuyên khoa II – Khoa Nội - Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Phương Nam

Đặt lịch Xem hồ sơ

Tổng quan về bệnh lao

Khuẩn Mycobacterium Tuberculosis là nguyên nhân gây ra bệnh lao ở người. Nó chính là căn bệnh truyền nhiễm vô cùng nguy hiểm, có thể dễ dàng lây lan qua đường hô hấp. Người bị lao khi hắt hơi hoặc ho sẽ phát tán vi khuẩn ra bên ngoài không khí. Người bình thường sẽ bị nhiễm bệnh nếu tiếp xúc. Cơ thể chưa có biểu hiện rõ ràng trong thời gian đầu sau khi vi khuẩn xâm nhập. Giai đoạn này được gọi là thời kỳ ủ bệnh.

Quãng thời gian ủ bệnh ngắn hay dài sẽ phụ thuộc vào sức đề kháng của từng bệnh nhân. Khi hệ miễn dịch của con người suy giảm là cơ hội để khuẩn lao phát triển, sinh sôi và tấn công vào cơ thể. Lúc này, người bệnh sẽ có biểu hiện và triệu chứng cụ thể. Vậy xét nghiệm XPERT là gì?

Xét nghiệm XPERT là gì?

Xét nghiệm XPERT là một loại kỹ thuật ứng dụng sinh học phân tử có tính đột phá trong việc chẩn đoán bệnh lao nói riêng và nền y học thế giới nói chung. Phương pháp này giúp bác sĩ xác định được vi khuẩn lao với độ nhạy và đặc hiệu rất cao. 

Nhờ áp dụng hệ thống máy móc hiện đại, xét nghiệm XPERT có thể thực hiện vô cùng đơn giản, cho ra kết quả kép và nhanh chóng. Ngoài việc chẩn đoán người bệnh có nhiễm lao hay không, xét nghiệm còn cho biết số lượng vi khuẩn đang hiện diện. Bên cạnh đó, xét nghiệm cũng cho biết bệnh nhân có bị dạng lao kháng thuốc hay không. Xét nghiệm XPERT cho kết quả trực tiếp với mẫu bệnh phẩm là đờm AFB có độ nhạy lần lượt là:

• Đờm AFB âm tính, độ nhạy 72%.
• Đờm AFB dương tính, độ nhạy 98%.
• Cả 2 đều có độ đặc hiệu 98,2%.

Thời gian trả kết quả chỉ khoảng 2 tiếng. Điều này giúp bác sĩ rất nhiều trong việc chẩn đoán bệnh lao và lao kháng thuốc từ sớm. Nếu phát hiện và tiến hành chữa bệnh sớm thì khả năng khỏi sẽ cao hơn, đồng thời hạn chế tối đa nguy cơ lây lan cho cộng đồng. Kỹ thuật xét nghiệm XPERT đã được WHO chứng thực. Nó cũng đang được ứng dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia. Trong công tác phòng chống lao, xét nghiệm này được khuyến cáo khi sử dụng như sau:

• XPERT được dùng như xét nghiệm chẩn đoán bệnh lao ban đầu cho những trường hợp nghi ngờ thuộc diện lao đồng nhiễm hội chứng suy giảm miễn dịch HIV hoặc lao kháng thuốc.
• Tại các khu vực lao kháng thuốc hoặc khả năng nhiễm HIV không cao thì XPERT có thể được dùng để làm xét nghiệm đờm âm tính với mục đích gia tăng sự phát hiện lao phổi AFB dương tính.

Quy trình xét nghiệm XPERT

Dưới đây là quy trình xét nghiệm XPERT:

 Lấy mẫu bệnh phẩm

Đờm là mẫu bệnh phẩm được dùng để xét nghiệm XPERT. Người bệnh cần hít thở sâu từ 2 – 3 lần. Sau đó mở cốc chứa đờm vô khuẩn đưa gần miệng để tiến hành lấy mẫu. Vặn chặt lọ đựng sau khi lấy mẫu rồi chuyển đến khu vực làm xét nghiệm XPERT càng nhanh càng tốt. Mẫu đờm chất lượng phải có dung tích trên 2 ml và được khạc từ sâu trong phổi. Lưu ý, chỉ sử dụng mẫu đờm. Nếu bệnh nhân đưa mẫu nước bọt thì phải lấy mẫu lại.

 Xử lý mẫu bệnh phẩm

• Sử dụng dung dịch chuyên dụng để xử lý diệt khuẩn theo tỷ lệ 2:1. Điều này làm đờm loãng ra.
• Lắc hỗn hợp cho đồng nhất trong 5 phút sau khi pha chế.
• Lắc lần 2 và để thêm khoảng 10 phút.
• Lấy 2 ml mẫu đờm bằng Pipet vô trùng rồi đưa vào hộp xét nghiệm. Đồng thời dán mã số Code trên hộp vào máy.
• Quá trình xét nghiệm sẽ diễn ra tự động sau khi đặt hộp xét nghiệm vào máy.

Nguyên lý kỹ thuật và vận hành của máy xét nghiệm XPERT

Máy xét nghiệm XPERT có nguyên lý kỹ thuật và vận hành như sau:

 Nguyên lý kỹ thuật

Kỹ thuật sẽ dựa vào 3 công nghệ chính dưới đây:

• Tách gen: Dùng nguồn song âm siêu mạnh để tiêu hủy vi khuẩn. Sau đó tiền hành chiết tách AND của vi khuẩn. Trong quá trình chiết tách sẽ có hệ thống kiểm định kết quả.
• Nhân gen: Dùng kỹ thuật Realtime Hemi – Nested PCR.
• Xác định gen: Phát hiện những đoạn gen đặc hiệu của vi khuẩn lao. Ngoài ra, nó còn phát hiện được tính kháng Rifampicin của vi khuẩn.

 Quy trình vận hành của máy

Sau khi cho mẫu bệnh phẩm vào hệ thống máy, nó sẽ được thực hiện tự động hoàn toàn trong một chu trình khép kín. Không giống như các phương pháp sinh học phân tử khác, xét nghiệm XPERT sẽ cho kết quả nhanh chóng trong vòng 2 tiếng.

 Hạn chế của phương pháp

• Độ nhạy của xét nghiệm XPERT rất cao. Tuy nhiên đối với người bệnh thuộc diện kháng Rifampicin thì phải xem xét tỷ lệ kháng thuốc dựa vào những yếu tố lâm sàng để có hướng chữa trị phù hợp.
• Khi vận hành máy móc phải đảm bảo những yêu cầu khắt khe về bảo quản và thao tác an toàn.

Xét nghiệm XPERT ở đâu chất lượng?

Để nhận được kết quả chính xác, bạn nên làm xét nghiệm XPERT ở cơ sở y tế uy tín, đáp ứng những tiêu chí dưới đây: 

• Cung cấp dịch vụ xét nghiệm XPERT chất lượng, an toàn, khoa học, mang đến kết quả chính xác, nhanh chóng.
• Quy tụ đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm.
• Máy móc, trang thiết bị hiện đại, nhập khẩu từ các quốc gia tiên tiến trên thế giới.
• Chi phí niêm yết, công khai, minh bạch, không phát sinh thêm.