Vacxin Sống Giảm Độc Lực Và Những Điều Cần Biết

Đầu tiên chúng ta cùng tìm hiểu sơ qua có mấy loại vacxin. Hiện tại bao gồm vacxin bất hoạt, vacxin sống giảm động lực, vacxin giải độc tố, vacxin tái tổ hợp, vacxin tổ hợp, vacxin vô bào, vacxin DNA. Trong đó vacxin sống giảm động lực có tác dụng phòng bệnh vô cùng tốt và có thể đạt hiệu quả tối ưu chỉ với 1 hoặc 2 liều. Tuy nhiên, loại vacxin này cũng có nhiều nhược điểm cần lưu ý. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết nhé.

Vacxin sống giảm độc lực là gì?

Vacxin giảm độc lực hoặc vacxin sống là loại vacxin được tạo ra thông qua việc làm giảm độc lực của tác nhân gây bệnh, nhưng đảm bảo nó vẫn tồn tại. Tác nhân lây nhiễm được trích ra và làm thay đổi để nó ít độc tính hoặc vô hại. Vacxin sống giảm độc lực tương phản với những loại vacxin được sản xuất theo cơ chế giết chết virus (vacxin bất hoạt). Các vacxin sống gồm có:

Vacxin uống trực tiếp: Vacxin ngừa bệnh sốt vàng, vacxin Rotavirus, vacxin uống bại liệt (Sabin), vacxin thủy đậu, vacxin cúm sống, vacxin Rubella, vacxin quai bị, vacxin sởi. Riêng vacxin bệnh dại có hình thức giảm độc lực là dành cho động vật và một loại áp dụng với con người.

Vacxin chống sốt rét, vacxin thương hàn và vacxin BCG.

Tìm hiểu về việc đáp ứng miễn dịch của vacxin sống giảm độc lực

Tác nhân gây bệnh như virus hoặc vi khuẩn được dùng để sản xuất vacxin sống giảm độc lực. Tất cả những tác nhân này sẽ được làm yếu đi. Phương pháp phổ biến nhất để giảm độc lực là nuôi cấy lặp đi lặp lại nhiều lần trong môi trường phôi động vật hoặc tế bào nuôi cấy. Để tác nhân mất hoặc giảm đi khả năng nhân lên trong môi trường tế bào con người và thích nghi với sự nhân lên ở môi trường nuôi cấy, nhà sản xuất vacxin có thể nuôi cấy đến 200 lần. Nhờ đó, việc tạo ra vacxin dành cho con người được đảm bảo an toàn.

Ví dụ như để tạo thành virus sống giảm độc lực nhằm sản xuất vacxin sởi, người ta đã phải trải qua gần 10 năm nuôi cấy virus sởi được phân lập từ một bệnh nhân trẻ em từ năm 1954.

Vacxin sống giảm độc lực phải có khả năng nhân lên bên trong cơ thể người, thì mới được đáp ứng miễn dịch. Do đó, quá trình sử dụng vacxin sống giảm độc lực trên thực tế là đưa một liều rất nhỏ vi khuẩn, virus (đã làm mất hoặc giảm độc lực) vào trong cơ thể, rồi để chúng từ từ nhân lên thành một quần thể đủ nhằm khởi động đáp ứng miễn dịch.

Vacxin sống giảm độc lực luôn đòi hỏi điều kiện vận chuyển, bảo quản nghiêm ngặt và chỉ được áp dụng tại những cơ sở y tế uy tín, đầy đủ trang thiết bị hiện đại. Vì bất kỳ tác nhân nào tác động vào vacxin như nhiệt độ, ánh sáng,… hoặc ảnh hưởng đến quá trình nhân lên bên trong cơ thể đều tiềm ẩn nguy cơ làm vacxin giảm hay mất hiệu quả. So với lúc mắc bệnh tự nhiên, đáp ứng miễn dịch do vacxin sống giảm độc lực tạo ra hoàn toàn giống. Tuy nhiên, để củng cố hiệu quả miễn dịch, cần tiêm nhắc lại ở một vài loại vacxin.

Các phản ứng bất lợi khi sử dụng vacxin sống giảm độc lực

Về lý thuyết, tác nhân gây bệnh trong vacxin sống giảm độc lực có khả năng chuyển ngược lại dạng gốc ban đầu với đầy đủ độc lực. Tuy nhiên, cho đến hiện tại, chỉ ở vacxin giảm độc lực đường uống mới ghi nhận hiện tượng này. Người chủng ngừa vacxin sẽ không mắc bệnh khi tác nhân trong cơ thể nhân lên, vì chúng chẳng còn giống như lúc ban đầu. Trong trường hợp người được tiêm vacxin thật sự bị bệnh, thì mức độ cũng nhẹ hơn rất nhiều so với lúc nhiễm bệnh tự nhiên.

Bên cạnh đó, một số phản ứng nghiêm trọng hay thậm chí đe dọa tính mạng có thể xảy ra khi tiêm vacxin sống giảm độc lực. Một trong những nguyên nhân chủ yếu bắt nguồn từ sự nhân lên không kiểm soát của tác nhân gây bệnh, thế nhưng chỉ người bị suy giảm miễn dịch mới đối mặt với tình trạng này. Khi sử dụng vacxin sống giảm độc lực, một số nguy hiểm và bất lợi có thể xảy ra, điển hình là:

Người chủng ngừa mắc bệnh khi tác nhân sống giảm động lực biến đổi ngược lại thành dạng đầy đủ độc lực như ban đầu. Tuy nhiên tình trạng này rất hiếm gặp, chỉ xuất hiện ở loại vacxin sống giảm độc lực đường uống.

Đối với người bình thường, hệ miễn dịch sẽ khởi động đáp ứng để chống lại tác nhân giảm độc lực, sau đó loại trừ hoàn toàn. Nhưng nếu người chủng ngừa bị suy giảm miễn dịch, khả năng đáp ứng với vacxin sẽ không giống như bình thường. Từ đó, dễ dẫn đến tình trạng tác nhân sống giảm độc lực bị mất kiểm soát, nhân lên quá độ, rồi thật sự gây ra bệnh.

Triệu chứng nhiễm khuẩn dai dẳng cũng có thể xảy ra. Điển hình như vacxin BCG có khả năng gây viêm hạch bạch huyết khu vực, nghiêm trọng hơn là nhiễm khuẩn lan tràn.

Nếu môi trường nuôi cấy tác nhân giảm độc lực ô nhiễm thì chúng cũng có thể bị ô nhiễm theo, do chịu ảnh hưởng từ các virus khác.

Về nguyên tắc, phụ nữ đang mang thai tiêm vacxin sống giảm độc lực cần thận trọng. Tuy nhiên, đối với bào thai, nguy cơ thật sự chỉ nằm trên lý thuyết. Điển hình như có vài nghiên cứu chỉ ra rằng, nguy cơ dị tật thai nhi không tăng lên khi mẹ bầu tiêm vacxin Rubella.

Một số vacxin sống giảm độc lực cần được pha với dung dịch do nhà sản xuất chỉ định trước khi dùng, vì ở dạng bột khô. Bên cạnh đó, nhiều vacxin sống giảm độc lực có yêu cầu nghiêm ngặt trong quá trình bảo quản để đảm bảo chất lượng. Vì thế, khả năng cao hiệu quả vacxin không đạt như mong đợi hoặc thậm chí xảy ra bất lợi cho người được chủng ngừa nếu quy trình tiêm, bảo quản, vận chuyển chưa đúng.