Xét Nghiệm Vi Sinh Là Gì? Có Vai Trò Và Ý Nghĩa Như Thế Nào?

Xét nghiệm vi sinh là gì?

Xét nghiệm vi sinh là hình thức xét nghiệm phân tích và chẩn đoán hình ảnh vi sinh vật trên mẫu nhằm mục đích tìm ra nguyên nhân gây bệnh. Từ đó hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán và đưa ra phương hướng chữa trị phù hợp. Các vi sinh vật gây bệnh có trong mẫu bệnh phẩm là đối tượng của xét nghiệm vi sinh. Mẫu bệnh phẩm có thể được thu thập từ động vật, con người, môi trường sống hay các loại thức ăn, dụng cụ,… nghi chứa căn nguyên gây bệnh.

Xét nghiệm vi sinh có phạm vi áp dụng rất đa dạng. Nó có thể được sử dụng trong việc chẩn đoán, theo dõi, chữa trị, dịch tễ học hoặc trong việc giảng dạy, pháp lý hay nghiên cứu khoa học.

Xét nghiệm vi sinh để làm gì?

Xét nghiệm vi sinh giúp bác sĩ tìm ra căn nguyên nhiễm trùng. Từ đó đề ra phương hướng chữa trị chính xác hơn. Theo thống kê tại nước ta, nhiễm trùng là nhóm bệnh có tỷ lệ mắc hàng đầu so với các bệnh béo phì, tim mạch, tiểu đường, ung thư,… Những bệnh nhiễm trùng thường gặp nhất là bệnh về tiết niệu, sinh dục, tiêu hóa, hô hấp,… Bên cạnh đó còn có bệnh nhiễm trùng da, đường máu,…

Trong suốt cuộc đời, hầu hết mọi người đều mắc bệnh nhiễm trùng ít nhất 1 lần. Nhiều người khi mắc bệnh rất chủ quan, không đến cơ sở y tế để thăm khám, chữa trị mà tự ý dùng thuốc kháng sinh. Việc làm này chỉ có tác dụng tạm thời nhưng tiềm ẩn nguy cơ để lại hệ lụy lâu dài như gây ra tình trạng suy giảm hệ miễn dịch, kháng thuốc. 

Hơn thế nữa, dùng kháng sinh bừa bãi còn gây ra hệ lụy lớn cho xã hội. Việt Nam là quốc gia đã phải sử dụng kháng sinh thế hệ cuối vì tình trạng kháng thuốc đáng báo động. Tìm nguyên nhân chính xác gây bệnh nhiễm trùng và dùng thuốc kháng sinh phù hợp là điều vô cùng cần thiết để đề ra phương pháp chữa trị hiệu quả. Xét nghiệm vi sinh ra đời giúp bác sĩ có căn cứ chỉ định phác đồ điều trị đúng nhất với bệnh nhiễm trùng. 

Phân loại xét nghiệm vi sinh và ý nghĩa của từng loại xét nghiệm

Chúng ta có thể chia xét nghiệm vi sinh thành những loại dưới đây:

• Xét nghiệm miễn dịch.
• Xét nghiệm nuôi cấy.
• Xét nghiệm sinh học phân tử.
• Xét nghiệm soi trực tiếp.

Mỗi loại xét nghiệm vi sinh sẽ có ý nghĩa riêng, cụ thể như sau:

Xét nghiệm soi trực tiếp

Phương pháp này dễ thực hiện, đơn giản và có kết quả nhanh, bao gồm:

• Làm tiêu bản nhuộm soi từ bệnh phẩm để tìm nấm, vi khuẩn dựa vào kích thước, tính chất bắt màu, hình thể và cách sắp xếp. Sau đó đánh giá các loại tế bào.
• Làm tiêu bản soi tươi từ bệnh phẩm để tìm một số loại nấm, vi khuẩn, ký sinh trùng dựa vào tính chất di động và hình thể. 

Kết quả của hình thức xét nghiệm soi trực tiếp thường chỉ có giá trị chẩn đoán sơ bộ và định hướng cho những bước xét nghiệm sau đó. Chỉ khi các vi sinh vật có hình thể đặc biệt mới mang đến giá trị chẩn đoán khẳng định.

Xét nghiệm nuôi cấy, phân lập, định danh vi sinh vật

Xét nghiệm này giúp định danh chính xác các vi sinh vật gây bệnh từ những loại bệnh phẩm lấy từ vị trí đang bị nhiễm trùng. Sau khi tiến hành nuôi cấy, phân lập, định danh, các chủng vi sinh vật gây bệnh sẽ được thu thập từ vị trí nhiễm trùng để làm kháng sinh đồ. Kết quả còn cho thấy vi sinh vật còn nhạy cảm hay đề kháng với mỗi loại kháng sinh. Nhờ đó, bác sĩ có thể chọn đúng kháng sinh phù hợp để chữa trị.

Với những ý nghĩa kể trên, kết quả xét nghiệm nuôi cấy, định danh vi sinh vật gây bệnh đang được xem là tiêu chuẩn vàng trong việc chẩn đoán bệnh nhiễm trùng. 

Các xét nghiệm sinh học phân tử

Là những xét nghiệm kỹ thuật cao, phát hiện được gen đặc trưng của vi sinh vật. Qua đó bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh nhiễm trùng nhanh chóng, rút ngắn thời gian chờ kết quả. Hình thức xét nghiệm này cũng có ý nghĩa khẳng định trong việc chẩn đoán bệnh nhiễm trùng. Tuy nhiên nó không thể làm được kháng sinh đồ.

Các xét nghiệm miễn dịch

Phát hiện kháng thể trong huyết thanh bệnh nhân hoặc kháng nguyên của vi sinh vật thông qua kháng thể – kháng nguyên mẫu. Bác sĩ phải dựa vào sinh bệnh học của từng loại vi sinh vật để đánh giá kết quả xét nghiệm miễn dịch. 

Những lưu ý cần nhớ trước khi thực hiện xét nghiệm vi sinh

Bệnh nhân cần lưu ý một số vấn đề dưới đây trước khi thực hiện xét nghiệm vi sinh để nhận được kết quả chính xác nhất:

• Nên nhịn ăn ít nhất 12 tiếng trước thời điểm lấy mẫu. Tuy nhiên cũng có một số loại xét nghiệm máu không cần nhịn ăn. Do đó, để có thông tin rõ hơn trong trường hợp của bản thân, bạn nên tham khảo ý kiến từ bác sĩ.
• Cần chuẩn bị vật dụng chứa mẫu nước tiểu và phân chu đáo. Người bệnh nên dùng nước máy vệ sinh sạch sẽ vùng kín. Tránh thụt rửa quá lâu, vì có thể gây viêm nhiễm, tổn thương. Ngoài ra, không nên dùng các chất chứa thành phần kiềm hoặc Axit.
• Bệnh nhân nên giữ tinh thần thoải mái, sinh hoạt nhẹ nhàng, nghỉ ngơi hợp lý trước khi lấy mẫu xét nghiệm.
• Trong vòng 24 giờ trước khi lấy mẫu, tuyệt đối không được tập luyện thể thao quá sức hoặc vận động mạnh.
• Trước ngày lấy mẫu bạn nên tránh dùng chất kích thích. Nên thông tin cho bác sĩ biết về những loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng đang sử dụng.
• Nếu bạn thu thập mẫu bệnh phẩm tại nhà gửi đi xét nghiệm thì cần bảo quản mẫu trong 1 giờ ở nhiệt độ phòng. Và hãy nhanh chóng gửi đi càng sớm càng tốt.