Xét nghiệm BUN là gì? Ý nghĩa chỉ số xét nghiệm BUN

Trang chủ > Chuyên khoa > Nội khoa > Huyết học > Xét nghiệm BUN là gì? Ý nghĩa chỉ số xét nghiệm BUN

Tác giả: Nguyễn Hương Ngày đăng: Tháng 3 25, 2025

Nồng độ ure trong máu có thể thay đổi do nhiều nguyên nhân, đặc biệt là các rối loạn chức năng gan và thận. Nếu kết quả xét nghiệm nitơ urê máu (BUN) cao hơn mức bình thường có thể là dấu hiệu cho thấy chức năng thận đang bị suy giảm. Vậy, xét nghiệm BUN là gì? Chỉ số BUN bao nhiêu là suy thận?

Xét nghiệm BUN là gì?

Xét nghiệm BUN (Blood Urea Nitrogen) là một xét nghiệm máu đo lượng nitơ ure trong máu. Cung cấp thông tin về nồng độ urea nitrogen trong máu, nồng độ urea nitrogen quá cao hoặc quá thấp có thể là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề về thận, gan hoặc các tình trạng sức khỏe khác.

Xét nghiệm BUN (viết tắt của từ Blood Urea Nitrogen) là phương pháp sử dụng để đo lượng nitơ có trong urê (urea nitrogen).
Cơ chế sản xuất BUN (Blood Urea Nitrogen)

Nitơ ure là một sản phẩm thải được tạo ra khi gan phân hủy protein. Thận khỏe mạnh sẽ lọc nitơ ure ra khỏi máu và đào thải nó qua nước tiểu.

Ure được sản xuất tại gan thông qua chu trình Crebs-Henseleit theo cơ chế sau:

  • Gan tạo ra amoniac, chứa nitơ (nitro).
  • Nitơ kết hợp với các nguyên tố khác như carbon, hydro và oxy.
  • Quá trình này tạo ra ure, một chất thải hóa học.
  • Ure theo máu di chuyển từ gan đến thận.
  • Thận lọc bỏ ure và các chất thải khác từ máu.
  • Cuối cùng, các chất thải này được bài tiết ra khỏi cơ thể qua nước tiểu.

Quá trình hình thành ure có thể được tóm tắt bằng sơ đồ sau: Protein → Acid amin → NH3 → Carbamyl phosphate → Citrulin → Arginin → Ure

Khuyến cáo y khoa: Mặc dù một số nơi dùng thuật ngữ “xét nghiệm ure máu” để chỉ xét nghiệm BUN, nhưng cần lưu ý xét nghiệm BUN chỉ đo lường lượng nitơ có trong ure (urea nitrogen), khác với xét nghiệm đo toàn bộ phân tử ure trong máu.

Quy trình tiến hành xét nghiệm BUN

Đối với xét nghiệm ure máu, không cần nhịn ăn trước khi thực hiện nhưng người bệnh nên hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm giàu protein. Quy trình thực hiện xét nghiệm ure máu bao gồm việc lấy mẫu máu từ tĩnh mạch, một thủ thuật nhanh chóng và thường không gây đau đớn. Kết quả xét nghiệm ure máu thường có trong khoảng 30 phút đến 1 giờ.

Xét nghiệm BUN cũng được thực hiện khi bệnh nhân bị suy dinh dưỡng, có các dấu hiệu tổn thương gan, rối loạn chức năng gan.
Xét nghiệm BUN được thực hiện khi người bệnh bị suy dinh dưỡng, có các dấu hiệu tổn thương gan.

Chỉ định

Xét nghiệm BUN thường được bác sĩ chỉ định trong các trường hợp sau:

  • Nghi ngờ có tổn thương thận hoặc bất kỳ bệnh lý nào liên quan đến thận.
  • Đánh giá chức năng thận.
  • Xác định hiệu quả của quá trình điều trị lọc máu ở bệnh nhân đang chạy thận nhân tạo hoặc thẩm phân phúc mạc.
  • Thực hiện cùng với xét nghiệm Creatinin để chẩn đoán những người có nguy cơ cao mắc bệnh thận.

Ngoài ra, xét nghiệm BUN còn được sử dụng để hỗ trợ chẩn đoán một số bệnh lý khác như suy tim sung huyết, tắc nghẽn đường tiết niệu,… Để đánh giá chính xác nhất khả năng loại bỏ chất thải từ máu của thận, bác sĩ thường chỉ định thêm xét nghiệm đo tỷ lệ ước tính độ lọc cầu thận (eGFR).

những người có nguy cơ cao mắc bệnh thận, bác sĩ thường thực hiện đồng thời xét nghiệm creatine cùng với xét nghiệm BUN để đánh giá chức năng thận. Creatine là một chất hóa học được tạo ra từ quá trình chuyển hóa cơ và được vận chuyển đến thận qua máu. Do đó, nồng độ creatine cao trong máu cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo tổn thương thận.

Chuẩn bị

Nếu xét nghiệm máu chỉ được sử dụng để xác định nồng độ urea nitrogen (BUN), bệnh nhân có thể ăn uống bình thường trước khi xét nghiệm, nhưng nên tránh ăn quá nhiều protein. Tuy nhiên, nếu mẫu máu còn được sử dụng cho các xét nghiệm khác, bác sĩ sẽ cung cấp hướng dẫn cụ thể về những điều cần chuẩn bị và kiêng cữ trước khi xét nghiệm.

Các bước thực hiện

Quy trình lấy mẫu xét nghiệm BUN bao gồm:

  • Lấy máu từ tĩnh mạch ở vị trí bên trong khuỷu tay hoặc mu bàn tay.
  • Cho mẫu máu vào ống nghiệm chứa huyết thanh hoặc huyết tương chống đông bằng Heparin, EDTA,…
  • Chuyển mẫu máu đến phòng thí nghiệm để phân tích.

Đối với xét nghiệm nước tiểu (nếu có), mẫu bệnh phẩm sẽ được thu thập trong vòng 24 giờ. Người làm xét nghiệm có thể sinh hoạt bình thường ngay sau khi lấy mẫu.

Cách tính BUN từ ure

Xét nghiệm BUN được sử dụng phổ biến ở một số quốc gia như Hoa Kỳ, Mexico, Áo và Đức. Trong khi nhiều quốc gia khác, bao gồm Việt Nam, thường sử dụng xét nghiệm ure thay vì định lượng BUN.

Khi sử dụng đơn vị mmol/l, giá trị Ure sẽ bằng BUN, do đó không gây ra sai lệch trong việc đánh giá kết quả. Tuy nhiên, nếu sử dụng đơn vị mg/dl, giá trị BUN và ure sẽ khác nhau. Vì vậy, nhân viên y tế và bệnh nhân cần nắm được cách chuyển đổi giữa BUN và ure để hiểu chính xác ý nghĩa của xét nghiệm BUN và các chỉ số trong phiếu kết quả.

Hiện nay, kết quả xét nghiệm BUN thường được tính toán dựa trên kết quả xét nghiệm ure toàn phần trong máu. Dưới đây là các công thức chuyển đổi giữa BUN và ure:

  • Nếu tính theo đơn vị mmol/l, thì nồng độ BUN = Ure
  • Để chuyển đổi BUN sang Ure khi tính bằng mg/dL: Ure = BUN x 2.14 (mg/dL)
  • Để chuyển đổi BUN từ mg/dL sang mmol/l: BUN (mmol/l) = BUN (mg/dl) × 0,3571

Ý nghĩa chỉ số xét nghiệm BUN

Như đã đề cập trước đó, nồng độ ure máu bình thường thường nằm trong khoảng 2,5-7,5 mmol/L, tuy nhiên giá trị này có thể thay đổi trong một số trường hợp.

Ý nghĩa chỉ số xét nghiệm BUN

BUN có giá trị bình thường

Dưới đây là nồng độ BUN (tương đương Ure trong máu) và Ure trong nước tiểu ở người khỏe mạnh bình thường:

Nồng độ BUN/Ure trong máu:

  • Nam giới trưởng thành: Từ 8 – 24 mg/dL (tương đương 2,86 – 8,57 mmol/L)
  • Phụ nữ trưởng thành: Từ 6 – 21 mg/dL (tương đương 2,14 – 7,50 mmol/L)

Nồng độ Ure trong nước tiểu: 428 – 714 mmol/24 giờ

Kết quả xét nghiệm BUN có thể được biểu thị bằng đơn vị mg/dL (thường dùng ở Mỹ) hoặc mmol/L (được sử dụng rộng rãi trên quốc tế). Dưới đây là phạm vi giá trị nitơ urê máu bình thường:

(Lưu ý: Giá trị cụ thể có thể khác nhau tùy thuộc vào phòng thí nghiệm và độ tuổi của người xét nghiệm. Nồng độ urea nitrogen thường có xu hướng tăng theo tuổi tác, do đó, chỉ số này ở trẻ em thường thấp hơn so với người lớn).

Chỉ số BUN tăng

Như đã đề cập, nồng độ urea nitrogen cao thường là dấu hiệu cho thấy chức năng thận đang bị suy giảm. Đặc biệt, nếu kết quả xét nghiệm vượt quá 50 mg/dL (17,85 mmol/L), có thể cảnh báo nguy cơ mắc các bệnh về thận như: viêm vi cầu thận cấp, viêm đài bể thận cấp, hoại tử ống thận cấp, suy thận.

Tuy nhiên, nồng độ BUN tăng cao cũng có thể do nhiều nguyên nhân khác ngoài bệnh thận, bao gồm:

  • Tắc nghẽn đường tiết niệu do u, sỏi hoặc phì đại tiền liệt tuyến.
  • Suy tim sung huyết.
  • Nhồi máu cơ tim gần đây.
  • Xuất huyết dạ dày.
  • Mất nước do không uống đủ nước hoặc do các nguyên nhân khác.
  • Sốc (choáng).
  • Bỏng nặng gây giảm thể tích tuần hoàn.
  • Tăng chuyển hóa protein (ví dụ do đói).
  • Chế độ ăn giàu protein làm tăng lượng protein hấp thu.
  • Sử dụng một số loại thuốc, chẳng hạn như corticosteroids và một số kháng sinh.

 Chỉ số BUN thấp hơn mức bình thường

Kết quả xét nghiệm BUN thấp hơn mức bình thường có thể là dấu hiệu của tổn thương gan hoặc liên quan đến chế độ ăn uống. Các nguyên nhân có thể bao gồm:

  • Suy gan
  • Chế độ ăn uống thiếu protein
  • Suy dinh dưỡng
  • Hydrat hóa quá mức (uống quá nhiều nước), hoặc tiêu thụ nhiều carbohydrate.

Dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện thêm các xét nghiệm máu hoặc nước tiểu khác ngoài xét nghiệm BUN. Điều này giúp chẩn đoán chính xác các vấn đề bất thường ở thận hoặc gan, từ đó đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp và kịp thời.

Để đảm bảo kết quả đo nồng độ ure trong máu chính xác, bệnh nhân nên đến các cơ sở khám bệnh uy tín, được trang bị đầy đủ thiết bị cần thiết cho việc thực hiện xét nghiệm. Kết quả xét nghiệm này sẽ giúp bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp để điều chỉnh nồng độ ure trong cơ thể, đồng thời kiểm tra các chỉ số khác, từ đó đưa ra biện pháp điều trị cụ thể. 

Khuyến cáo y khoa: Các bài viết của Phòng khám Đa khoa Phương Nam chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

Đánh giá bài viết
Bài viết này có hữu ích với bạn không?

Giờ làm việc

Thứ 2 - Chủ Nhật

Thời gian: 07h00p - 18h00p

Liên Hệ

Đăng ký tư vấn ngay

Đăng ký ngay để được tư vấn miễn phí về sức khỏe của bạn!

Bạn chưa điền số điện thoại

DMCA.com Protection Status
*Lưu ý: kết quả điều trị còn phụ thuộc vào cơ địa từng người
Gọi ngay Đặt hẹn
CHAT NGAY
Địa Chỉ Bác sĩ