Tác giả: Nguyễn Hương Ngày đăng: Tháng 1 22, 2025
Mục Lục Bài Viết
Bệnh Alzheimer là một căn bệnh thoái hóa não bộ gây ra sự suy giảm trí nhớ và các khả năng nhận thức khác. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra chứng mất trí ở người cao tuổi. Nhiều người quan tâm liệu bệnh Alzheimer có di truyền không? Câu trả lời là có thể, nhưng yếu tố di truyền không quyết định một người có mắc bệnh hay không.
Tiền sử gia đình không khẳng định một người có thể phát triển bệnh Alzheimer. Tuy nhiên, những người có cha mẹ hoặc anh chị em ruột bị Alzheimer có nguy cơ mắc bệnh cao hơn một chút so với người bình thường. Đặc biệt, nếu trong gia đình có nhiều hơn một người mắc bệnh Alzheimer, thì nguy cơ này sẽ tăng lên đáng kể. Theo các nhà nghiên cứu, bệnh Alzheimer phát triển do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm yếu tố di truyền, lối sống, môi trường sống hoặc sự kết hợp giữa các yếu tố này.
Theo các nghiên cứu, có hai loại gen ảnh hưởng đến khả năng mắc bệnh Alzheimer: gen nguy cơ và gen xác định. Đây là nền tảng mở ra những hướng đi mới trong nghiên cứu, chẩn đoán và phòng ngừa căn bệnh suy giảm trí nhớ nghiêm trọng.
Các nhà khoa học đã xác định được một số kiểu gen liên quan đến bệnh Alzheimer, bao gồm APOE-e4, APOE-e3 và APOE-e2. Trong số đó, gen APOE-e4 (apolipoprotein E – epsilon 4) được coi là gen quan trọng nhất khi nó là gen đầu tiên được phát hiện có khả năng làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Nghiên cứu cho thấy khoảng 40-65% bệnh nhân Alzheimer mang gen này trong cơ thể.
Gen APOE-e4 có đặc điểm là có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện các triệu chứng Alzheimer ở độ tuổi sớm hơn bình thường. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là không phải tất cả những người mang gen APOE-e4 đều sẽ phát triển bệnh Alzheimer. Thực tế cho thấy chỉ một tỷ lệ nhỏ những người mang gen này cuối cùng mắc bệnh.
Ngoài ra, các nhà khoa học còn phát hiện ba gen xác định của bệnh Alzheimer (gen gây ra bệnh chứ không làm tăng nguy cơ phát triển bệnh). Tuy nhiên, chúng chỉ xuất hiện trong khoảng 1% hoặc ít hơn tổng số ca bệnh và thường gây ra dạng Alzheimer khởi phát sớm, xảy ra ở độ tuổi từ 40 đến dưới 60 tuổi. Ba đột biến trên gen hiếm gặp đó là:
Những người được phát hiện mang một trong ba loại gen liên quan đến bệnh Alzheimer từ sớm (khoảng 30-50 tuổi) cần có biện pháp phòng ngừa tích cực, đặc biệt là những người có tiền sử gia đình mắc bệnh. Việc phát hiện sớm các gen này giúp người bệnh có thể chủ động trong việc kiểm soát và hạn chế nguy cơ phát triển bệnh.
Trong thực tế, có nhiều trường hợp không tuân theo quy luật di truyền thông thường. Có những gia đình dù có người thân mắc bệnh nhưng các thành viên khác vẫn khỏe mạnh, ngược lại cũng có người mắc bệnh mà không có tiền sử gia đình. Điều này cho thấy ngoài yếu tố di truyền, còn nhiều yếu tố khác có thể gây ra bệnh Alzheimer.
Ngoài yếu tố di truyền, các yếu tố khác như tuổi tác, bệnh lý và lối sống được xác định có thể làm tăng khả năng mắc căn bệnh Alzheimer, cụ thể:
Bệnh Alzheimer không phải là một phần tất yếu của quá trình lão hóa. Tuy nhiên, bệnh chủ yếu xảy ra ở người trên 65 tuổi, với tỷ lệ mắc bệnh là 11% ở nhóm tuổi trên 65 và tăng lên 33% ở nhóm trên 85 tuổi theo thống kê của Hiệp hội Alzheimer Hoa Kỳ. Xu hướng già hóa dân số đang khiến tỷ lệ này ngày càng gia tăng.
Những người có tiền sử chấn thương sọ não nghiêm trọng, đặc biệt là các trường hợp dẫn đến mất ý thức hoặc bị chấn thương nhiều lần, có nguy cơ mắc bệnh Alzheimer cao hơn người bình thường.
Do đó, việc bảo vệ não bộ thông qua các biện pháp như đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông, sử dụng mũ bảo hộ lao động, và áp dụng các biện pháp phòng ngừa té ngã khi tham gia thể thao hoặc làm việc trên cao là rất quan trọng.
Tình trạng suy giảm nhận thức nhẹ có thể ảnh hưởng đến trí nhớ, kỹ năng tư duy, khả năng đưa ra quyết định, cũng như nhận thức thị giác và thính giác, dù không phải lúc nào cũng tác động đến sinh hoạt hàng ngày.
Mặc dù cơ chế chuyển biến từ suy giảm nhận thức nhẹ sang bệnh Alzheimer vẫn chưa được hiểu rõ, nhưng sự hiện diện của một số protein não như beta amyloid được cho là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Sức khỏe não bộ và tim mạch có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Người cao tuổi có vấn đề về tim mạch thường có nguy cơ cao mắc bệnh Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác. Các yếu tố như bệnh tim, tiểu đường, đột quỵ, huyết áp cao và rối loạn mỡ máu không chỉ ảnh hưởng đến tim mạch mà còn làm tăng nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, các yếu tố lối sống như hút thuốc, ít vận động, mất ngủ, tăng cân và huyết áp cao có thể làm tăng đáng kể nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer. Đặc biệt, người hút thuốc có nguy cơ mắc Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ cao hơn đáng kể so với người không hút thuốc hoặc đã bỏ thuốc. Huyết áp cao ở tuổi trung niên cũng làm tăng nguy cơ này, và thừa cân, đặc biệt là khi chỉ số BMI vượt quá 30.
Nghiên cứu cho thấy, phụ nữ có tỷ lệ mắc bệnh Alzheimer cao hơn nam giới. Một trong những lý do được đưa ra là do sự sụt giảm estrogen, một hormone có vai trò bảo vệ não bộ. Khi lượng estrogen giảm, đặc biệt là trong giai đoạn mãn kinh, các tế bào não trở nên dễ bị tổn thương hơn, làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer ở phụ nữ.
Bệnh Alzheimer thường bị nhầm lẫn với sa sút trí tuệ hay rối loạn trí nhớ. Tuy nhiên, bệnh Alzheimer có những dấu hiệu đặc trưng riêng biệt so với các tình trạng khác.
Dưới đây là các biểu hiện báo hiệu một người có nguy cơ đã mắc bệnh Alzheimer:
Việc mất trí nhớ tạm thời hoặc thỉnh thoảng quên một số việc trong sinh hoạt hằng ngày không phải là dấu hiệu của bệnh Alzheimer hay sa sút trí tuệ, miễn là những ký ức này có thể được khôi phục sau một thời gian ngắn và khả năng ghi nhớ vẫn hoạt động bình thường.
Tuy nhiên, nếu tình trạng hay quên bắt đầu ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống thường ngày, ví dụ như không nhớ được đường về nhà, thì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo quan trọng và người bệnh cần nhanh chóng tới các cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Trên đây là toàn bộ thông tin giải đáp thắc mắc Bệnh alzheimer có di truyền không? Như vậy, mặc dù bệnh Alzheimer có yếu tố di truyền, nhưng không phải ai có tiền sử gia đình mắc bệnh cũng sẽ phát triển bệnh. Ngoài ra, còn rất nhiều yếu tố nguy cơ khác như lối sống, môi trường và các bệnh lý kèm theo ảnh hưởng đến quá trình phát triển của bệnh. Việc nâng cao nhận thức về bệnh và khuyến khích lối sống lành mạnh là những cách góp phần giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
Khuyến cáo y khoa: Các bài viết của Phòng khám Đa khoa Phương Nam chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Nguồn tham khảo:
https://www.alz.org/alzheimers-dementia/what-is-alzheimers/causes-and-risk-factors/genetics
https://www.alz.org/alzheimers-dementia/what-is-alzheimers/causes-and-risk-factors