Tham vấn y khoa: Bác sĩ Nguyễn Văn Hòa | Tác giả: Duyên Nguyễn Ngày đăng: Tháng sáu 8, 2021
Mục Lục Bài Viết
Vacxin là gì? Vacxin là một loại chế phẩm mang kháng nguyên. Vacxin được sử dụng dụng vô cùng phổ biến và tác dụng của vacxin là biện pháp phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm an toàn, hiệu quả nhất. Quy trình sản xuất vacxin vô cùng phức tạp để đảm bảo cho ra vacxin hiệu quả, an toàn nhất. Vậy có mấy loại vacxin đang được sử dụng trên thị trường?
Theo các chuyên gia y tế thì có rất nhiều loại vacxin đang được lưu hành trên thị trường, tuy nhiên, có thể gom những loại này thành nhóm chính sau:
Vacxin bất hoạt: Đây là loại vacxin được chế tạo từ vi sinh vật đã chết. Việc giết chết vi sinh vật được tiến hành bằng cách dùng bức xạ, cồn, tia cực tím hoặc nhiệt độ. Vacxin này sau khi tiêm vào cơ thể sẽ giúp cơ thể sản sinh ra kháng thể chống lại bệnh nhanh chóng.
Vacxin sống giảm độc lực: Đây là loại vacxin được chế tạo bằng cách làm suy giảm độc lực của các loại virus. Khi người bệnh tiêm loại vacxin này, cơ thể sẽ tự động sản sinh ra kháng thể để tiêu diệt virus.
Vacxin giải độc tố: Vacxin giải độc tố được chế tạo từ ngoại độc tố vi khuẩn, bằng cách loại bỏ độc tố có trong vi khuẩn nhưng vẫn đảm bảo giữ lại kháng nguyên.
Vacxin tái tổ hợp: Vacxin tái tổ hợp được chế tạo bằng cách áp dụng công nghệ sinh học. Sử dụng các loại virus, vi khuẩn đã được làm giảm độc lực để đưa vào cơ thể người.
Vacxin vô bào: Đây là loại vacxin chứa những kháng nguyên có khả năng hỗ trợ kích thích hệ miễn dịch. Nó không chứa toàn bộ là vi sinh vật như những loại vacxin khác.
Vacxin tổng hợp: Đây là loại vacxin đặc biệt của dạng vacxin vô bào, được chế tạo bằng cách kết hợp kháng nguyên với polysaccharide.
Vacxin DNA: Đây là loại vacxin được tạo ra sau khi phân tích DNA của vi khuẩn, virus, sau đó tạo ra kháng thể có khả năng chống lại vi khuẩn, virus đó.
Sau khi đã biết được có mấy loại vacxin đang được sử dụng, thì có lẽ bạn cũng sẽ tò mò về đặc điểm cũng như ưu, nhược điểm của từng loại vacxin này. Nếu bạn muốn hiểu rõ hơn về vacxin, vậy thì hãy cùng chúng tôi tìm hiểu nhé!
Vacxin bất hoạt được chế tạo thông qua phương pháp giết chết các vi sinh vật bằng nhiệt độ, hóa chất, tia xạ,… sau đó sử dụng chúng làm kháng nguyên, giúp cơ thể sinh ra phản ứng miễn dịch tự nhiên hiệu quả.
Ưu điểm của vacxin bất hoạt là an toàn và rất ổn định, do khả năng đột biến là hoàn toàn không có. Hơn nữa, việc bảo quản vacxin bất hoạt lạo vô cùng đơn giản nên có thể vận chuyển đi xa mà không lo ảnh hưởng đến chất lượng.
Nhược điểm của vacxin bất hoạt là khả năng đáp ứng miễn dịch không tốt bằng vacxin sống giảm độc lực. Hơn nữa, sẽ phải tiêm nhiều liều và tiêm nhắc lại mới đảm bảo hiệu quả phòng bệnh tối ưu.
Một số loại vacxin bất hoạt được sử dụng phổ biến hiện nay bao gồm vacxin thương hàn, vacxin ho gà,vacxin bại liệt, vacxin viêm não Nhật Bản, vacxin tả, …
Vacxin sống giảm độc lực là loại vacxin được sản xuất bằng cách làm giảm độc lực của các loại vi sinh vật sống, để chúng mất đi khả năng gây bệnh.
Vacxin sống giảm độc lực được bào chế từ virus thường dễ có thành phẩm hơn so với vi khuẩn. Do virus có ít gen, dễ kiểm soát được những đặc tính cơ bản của nó. Hơn nữa, virus khi bị kiểm soát khả năng sinh sản sẽ bị yếu đi rất nhanh. Còn vi khuẩn thì có nhiều gen hơn khó kiểm soát hơn, nên sẽ khó bào chế hơn.
Ưu điểm của vacxin sống giảm độc lực là loại vacxin này có tác dụng phòng bệnh vô cùng tốt và có thể đạt hiệu quả tối ưu chỉ với 1 hoặc 2 liều. Tức là chỉ cần tiêm 1 đến 2 liều vacxin, người bệnh sẽ có khả năng phòng bệnh trọn đời.
Nhược điểm của vacxin sống giảm độc lực là:
Một số loại vacxin sống giảm độc lực phổ biến như Vacxin Sởi, quai bị, rubella, vacxin tả, vacxin thủy đậu…
Vacxin giải độc tố có thể hiểu đơn giản là loại vacxin có tác dụng giải độc. Giúp phòng tránh những loại vi khuẩn, virus tiết ra độc tố gây hại cơ thể.
Loại vacxin này được nghiên cứu chế tạo ra khi các nhà khoa học nhận thấy rằng formalin có thể làm vô hiệu hóa độc tố trong vi sinh vật. Đặc biệt, formalin còn rất an toàn trong điều chế.
Các bác sĩ sẽ cho bệnh nhân sử dụng vacxin giải độc tố nếu nguyên nhân gây bệnh là do độc tố mà vi sinh vật tiết ra.
Ưu điểm của loại vacxin này là giúp cơ thể nhanh chóng tạo ra các kháng thể để giải độc cũng như chống lại độc tố xâm nhập, hạn chế biến chứng, giúp bệnh nhân tránh khỏi các hậu quả nguy hiểm. Vacxin này cũng an toàn cho trẻ hơn.
Vắc xin giải độc tố có nhược điểm là phải tiêm nhắc lại nhiều mũi hơn so với vacxin sống giảm độc lực.
Một số loại vacxin giải độc tố đang được sử dụng như vacxin uốn ván, vacxin bạch hầu…
Vacxin tái tổ hợp được chế tạo theo cách sử dụng DNA của vi sinh vật đã được làm giảm độc lực, sau đó đưa vào cơ thể người.
Đối với loại vacxin này, các nhà khoa học đã thực hiện chèn thêm các đoạn vật chất di truyền từ vi sinh vật này sang vi sinh vật khác mà thường là chèn thêm vào gen của những virus không có khả năng gây bệnh.
Loại vacxin này có tác dụng mô phỏng việc nhiễm trùng để kích thích khả năng đáp ứng miễn dịch của cơ thể, giúp tăng cường đề kháng, bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh.
Theo các chuyên gia y tế thì virus giảm độc lực cũng có thể được sử dụng để sản xuất vacxin tái tổ hợp, bởi các vi khuẩn đã được làm mất khả năng gây bệnh, sinh sản cũng sẽ kích thích cơ thể phản ứng lại để xây dựng hệ thống miễn dịch.
Một số loại vacxin tái tổ hợp phổ biến như Vacxin thương hàn, vacxin tả.
Vacxin tổng hợp được tạo ra từ những vi khuẩn có chứa đường polysaccharide ở bên ngoài lớp áo.
Bởi lớp polysaccharide có khả năng đánh lừa hệ miễn dịch của trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh nhờ có thể nguy trang các kháng nguyên vi khuẩn.
Vacxin tổng hợp được xem là một dạng đặc biệt của vacxin vô bào. Để chế tạo loại vacxin này, các chuyên gia sẽ thực hiện gắn giải độc tố cũng như kháng nguyên của vi sinh vật với polysaccharide. Hệ miễn dịch của trẻ có thể nhận biết được với loại vacxin tổng hợp này, từ đó tạo ra miễn dịch an toàn, hiệu quả.
Vắc xin tổng hợp phổ biến nhất hiện nay đó là Vắc-xin haemophilus influenzae loại B.
Vacxin vô bào là loại vacxin chỉ chứa kháng nguyên có thể kích thích cơ thể đáp ứng hệ miễn dịch. Ngoài ra, loại vacxin này cũng có thể chứa epitop – 1 phần của kháng nguyên mà các tế bào lympho T và kháng thể có thể nhận biết để gắn vào.
Ưu điểm của vacxin vô bào là có khả năng kích thích kháng thể vô cùng tốt, giúp có thể tạo ra hệ miễn dịch rất mạnh. Ít gây ra tác dụng phụ.
Còn hạn chế của loại vacxin này là tác dụng thấp hơn những loại vacxin khác do không chứa đủ kháng nguyên và cũng không chứa hết vi sinh vật. Hơn nữa, thời gian để kiểm tra xem loại kháng nguyên nào thích hợp nhất với cơ thể cũng mất rất nhiều thời gian.
Hiện nay, viêm gan B là một trong những loại vacxin được nghiên cứu để sản xuất dưới dạng vacxin vô bào.
Vacxin DNA được chế tạo sau khi phân tích gen của vi sinh vật gây bệnh, rồi tạo ra vacxin chống lại gen này.
Vacxin DNA thực tế vẫn ở trong thời gian thử nghiệm nhưng hiệu quả của nó mang lại là rất lớn nên nó cũng được đánh giá là loại vacxin tiềm năng trong tương lai.
Loại vacxin này tập trung vào việc phân tích vật chất di truyền của virus, vi khuẩn, sau đó tạo ra kháng nguyên chống lại chúng.
Hơn nữa, các nhà khoa học nhận ra rằng những gen kháng nguyên của vi sinh vật khi vào cơ thể thì những tế bào khác sẽ thực hiện tiếp nhận DNA và DNA sẽ tiếp tục giúp tế bào tiến hành tổng hợp các phân tử kháng nguyên, từ đó kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể.
Ưu điểm của vacxin DNA là không gây bệnh, giá thành rẻ và cũng rất dễ bào chế do không chứa vi sinh vật gây bệnh.
Vacxin DNA vẫn đang được nghiên cứ để tạo ra vacxin cúm và vacxin phòng ngừa bệnh mụn rộp.