Tác giả: Nguyễn Hương Ngày đăng: Tháng 1 17, 2025
Mục Lục Bài Viết
Tiêm chủng là yếu tố quan trọng giúp tăng cường miễn dịch, bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn và virus gây bệnh. Việc tiêm chủng cần được thực hiện an toàn và sớm nhất có thể cho mọi người, ở mọi lứa tuổi, đặc biệt cần đảm bảo đầy đủ lịch tiêm chủng cho trẻ em trong 2 năm đầu đời.
Nhờ tiêm chủng, hơn 4 triệu trẻ em được bảo vệ khỏi gần 50 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, thậm chí gây tử vong. Chương trình tiêm chủng đã giúp thanh toán bệnh thủy đậu (từ năm 1979), bại liệt (từ năm 2000), và uốn ván sơ sinh (từ năm 2005), tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng chi phí điều trị và chăm sóc y tế mỗi năm. Tỷ lệ mắc bệnh, biến chứng và tử vong do bệnh truyền nhiễm ở trẻ em dưới 5 tuổi cũng giảm đáng kể nhờ vào tiêm chủng.
Để vắc xin phát huy hiệu quả tối đa, việc đảm bảo an toàn trong quá trình tiêm chủng là vô cùng quan trọng. An toàn tiêm chủng là một hệ thống quy trình và quy định được giám sát chặt chẽ, từ khâu sản xuất đến sử dụng vắc xin. An toàn tiêm chủng được đánh giá dựa trên 3 yếu tố chính.
Căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 5 Nghị định 104/2016/NĐ-CP quy định như sau:
Quy trình tiêm chủng
1. Việc tiêm chủng phải thực hiện đầy đủ các bước sau:
a) Trước khi tiêm chủng: Khám sàng lọc, tư vấn cho đối tượng tiêm chủng. Trường hợp đối tượng tiêm chủng là trẻ em thì việc tư vấn được thực hiện với cha, mẹ hoặc người giám hộ của trẻ;
b) Trong khi tiêm chủng: Thực hiện tiêm chủng theo đúng chỉ định, bảo đảm an toàn;
c) Sau khi tiêm chủng: Theo dõi người được tiêm chủng ít nhất 30 phút sau tiêm chủng và hướng dẫn gia đình hoặc đối tượng tiêm chủng để tiếp tục theo dõi ít nhất 24 giờ sau tiêm chủng.
Quy trình tiêm chủng gồm ba giai đoạn chính: trước khi tiêm, trong khi tiêm và sau khi tiêm. Cụ thể các bước trong quy trình tiêm chủng gồm:
Khám sàng lọc và tư vấn cho người được tiêm chủng (nếu là trẻ em thì tư vấn với cha mẹ hoặc người giám hộ). Quá trình khám sàng lọc trước khi tiêm chủng bao gồm đo huyết áp, nghe tim phổi, kiểm tra nhịp thở và đánh giá thể trạng. Bác sĩ sẽ tư vấn và thu thập thông tin về tiền sử bệnh, dị ứng, thuốc đang dùng, vắc xin đã tiêm và phản ứng sau tiêm trước đó để đưa ra quyết định tiêm chủng phù hợp.
Nhân viên y tế sẽ kiểm tra kỹ lưỡng thông tin cá nhân của người được tiêm chủng để đảm bảo sự chính xác. Sau khi xác nhận thông tin, điều dưỡng sẽ trình bày chi tiết về loại vắc xin được sử dụng, bao gồm tên đầy đủ của vắc xin, công dụng phòng ngừa bệnh tật, tên và quốc gia của nhà sản xuất, hạn sử dụng, đường dùng (ví dụ: tiêm bắp, tiêm dưới da), liều lượng cần tiêm, và đánh giá trực quan về tính toàn vẹn của vắc xin (kiểm tra bao bì, màu sắc, trạng thái…). Thêm vào đó, nhân viên y tế sẽ cung cấp thông tin về các phản ứng phụ có thể xảy ra sau khi tiêm chủng và rủi ro tiềm ẩn liên quan đến quy trình tiêm chủng.
Quá trình tiêm chủng an toàn gồm 8 bước, được thực hiện nghiêm ngặt để đảm bảo hiệu quả và an toàn:
Theo Thông tư 34/2018/TT – BYT hướng dẫn Nghị định 104/2016/NĐ – CP quy định về hoạt động tiêm chủng của Bộ Y tế, các phản ứng sau tiêm chủng thường là biểu hiện của hệ miễn dịch đáp ứng với vắc xin. Hầu hết các phản ứng này nhẹ và tự khỏi, ví dụ như sưng, đỏ, ngứa, đau tại chỗ tiêm, hoặc sốt nhẹ dưới 39 độ C. Mặc dù phản ứng nghiêm trọng hiếm gặp, các cơ sở tiêm chủng vẫn phải có kế hoạch xử trí kịp thời và hiệu quả để ứng phó với những trường hợp không may xảy ra.
Một nguyên tắc vàng trong an toàn tiêm chủng là người được tiêm chủng cần ở lại cơ sở y tế ít nhất 30 phút sau tiêm, bởi đây là thời gian phản ứng phụ thường xuất hiện. Tuy nhiên, một số phản ứng khác có thể xảy ra muộn hơn, trong vòng 24-48 giờ sau tiêm, và có thể liên quan đến da, tim mạch hoặc hô hấp.
Phản ứng sau tiêm có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận trên cơ thể và không nhất thiết phải tiến triển từ nhẹ đến nặng. Vì vậy, cần báo ngay cho nhân viên y tế nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
Việc không đảm bảo an toàn trong quá trình tiêm chủng có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng không chỉ đến cá nhân mà còn đến cả cộng đồng. Dưới đây là một số hậu quả tiêu biểu:
Đối với cá nhân:
Đối với cộng đồng:
Theo quy định tại điểm a khoản 4 và khoản 7 Điều 9 Nghị định 117/2020/NĐ-CP về vi phạm quy định sử dụng vắc xin và sinh phẩm y tế, các cơ sở tiêm chủng không đảm bảo tính an toàn sẽ phải đối mặt với các hình thức xử phạt hành chính nghiêm khắc. Ngoài ra, họ còn có thể bị đình chỉ một phần hoặc toàn bộ hoạt động trong thời gian từ 1 đến 3 tháng, thậm chí có thể bị tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh trong khoảng thời gian tương tự.