Siêu âm vú: Mục đích, đối tượng, vai trò tầm soát ung

Khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường ở vú, bạn nên đến bệnh viện ngay để được thăm khám và phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe. Dưới đây là những triệu chứng cần được lưu ý đặc biệt.

Đau vú

Phần lớn phụ nữ đều từng trải qua cảm giác đau vú. Hiện tượng đau hoặc căng tức nhẹ ở cả hai bên vú thường do sự thay đổi nội tiết tố trong chu kỳ kinh nguyệt và được xem là bình thường. Tuy nhiên, nếu cơn đau chỉ xuất hiện ở một bên vú, đau dữ dội hoặc kéo dài và không liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt, đây có thể là dấu hiệu bất thường cần được thăm khám.

Thay đổi bất thường về kích thước, hình dạng vú – núm vú

Khi bước vào tuổi dậy thì, vú sẽ phát triển tự nhiên và tăng kích thước dần dần. Hiện tượng vú cương nhẹ và đau tức trước kỳ kinh nguyệt cũng là biểu hiện sinh lý bình thường. Tuy nhiên, cần đặc biệt lưu ý khi vú có những thay đổi bất thường như to lên đột ngột hoặc bị co rút, teo nhỏ, vì đây có thể là dấu hiệu của bệnh lý.

Bạn cần đi khám và thực hiện siêu âm vú khi xuất hiện các thay đổi bất thường ở da vú hoặc núm vú như: tình trạng viêm đỏ, đau và ngứa (có thể kèm theo bong tróc da), da vú dày lên và cứng bất thường với hình ảnh giống vỏ cam, hoặc núm vú bị tụt vào trong một cách đột ngột trong thời gian gần đây.

Sờ thấy khối u ở vú

Sự xuất hiện của khối u hoặc vùng gồ lên bất thường ở vú, so với vùng xung quanh và vú bên kia là dấu hiệu đáng lo ngại. Để phát hiện sớm những bất thường này, bạn nên tự khám vú thường xuyên vào ngày cố định hàng tháng. Thời điểm lý tưởng cho phụ nữ chưa mãn kinh và chu kỳ kinh nguyệt đều đặn là sau khi hết kinh nguyệt 2-3 ngày.

Tiết dịch núm vú

Tiết dịch núm vú có thể xảy ra ở một hoặc hai bên, thường có màu trắng, vàng, xanh, nâu đỏ (kèm máu), cũng có thể trong hoặc đục, nhiều hoặc ít, tự nhiên hoặc chỉ có khi bị bóp/vắt…. Tiết dịch núm vú có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, từ những nguyên nhân lành tính như thay đổi nội tiết, u xơ vú, u nang vú đến các nguyên nhân nghiêm trọng hơn như ung thư vú. Do đó, bạn nên đi khám bác sĩ ngay khi phát hiện tiết dịch núm vú có hiện tượng tiết dịch núm vú (đặc biệt là dịch tiết có lẫn máu).

Hạch dưới nách

Sự xuất hiện hạch to vùng ngực và nách có thể là dấu hiệu của viêm nhiễm lành tính ở mô vú, nhưng cũng có thể là dấu hiệu nghiêm trọng hơn, đó là hạch di căn từ ung thư vú. Do đó, việc thăm khám bác sĩ để xác định nguyên nhân gây sưng hạch là điều cần thiết.

Đối tượng cần thực hiện siêu âm vú

Để đảm bảo sức khỏe, mọi người nên thực hiện siêu âm vú định kỳ như một phần của kiểm tra sức khỏe tổng quát.

Đặc biệt, những đối tượng sau đây nên ưu tiên thực hiện siêu âm vú. 

• Phụ nữ từ 20 đến 30 tuổi cần đặc biệt chú ý đến bất kỳ dấu hiệu bất thường nào ở tuyến vú như u vú, nhân vú, nang vú,…
• Phụ nữ trên 35 tuổi nên thực hiện siêu âm vú định kỳ 6 tháng đến 1 năm một lần để theo dõi sức khỏe tuyến vú. Nếu có tiền sử gia đình bị ung thư vú, nên kiểm tra định kỳ 6 tháng một lần để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.
• Phụ nữ có kinh nguyệt trước 12 tuổi hoặc mãn kinh sau 55 tuổi có nguy cơ ung thư vú cao hơn bình thường. Do đó, việc kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bệnh là vô cùng cần thiết.

Siêu âm vú giúp chẩn đoán được bệnh gì?

Siêu âm vú là một xét nghiệm hình ảnh không xâm lấn, được sử dụng rộng rãi để đánh giá sức khỏe tổng quát. Xét nghiệm này có thể giúp phát hiện sớm nhiều bệnh lý khác nhau, đặc biệt là ung thư vú.

• Chẩn đoán: Siêu âm vú là phương pháp đầu tiên được các bác sĩ lựa chọn để tìm hiểu rõ về các khối u hoặc bất thường ở vú mà chúng ta có thể sờ thấy, hoặc những thay đổi bất thường nhìn thấy trên phim chụp nhũ ảnh. Ngoài ra, siêu âm vú còn giúp đánh giá nguyên nhân gây ra tình trạng tiết dịch ở núm vú.
• Kiểm tra định kỳ: Siêu âm được khuyến nghị là phương pháp kiểm tra định kỳ hàng năm đối với phụ nữ mang thai, cho con bú, dưới 40 tuổi, không có tiền sử gia đình hoặc yếu tố nguy cơ ung thư vú.
• Hỗ trợ tầm soát ung thư vú: Tầm soát ung thư vú là điều quan trọng đối với phụ nữ chưa có triệu chứng lâm sàng liên quan đến tuyến vú. Từ 40 tuổi trở lên, nhũ ảnh là phương tiện duy nhất được khuyến cáo sử dụng và có bằng chứng làm giảm tỉ lệ tử vong. Tuy nhiên, đối với phụ nữ có mô vú đặc, thường gặp hơn 50% ở phụ nữ Châu Á, bao gồm cả Việt Nam, siêu âm được đề nghị kết hợp bổ sung để tăng hiệu quả phát hiện ung thư vú ở giai đoạn sớm.

Khảo sát ban đầu ở những bệnh nhân có đặt túi ngực.

Siêu âm giúp đo kích thước, đánh giá hình dạng của hạch, từ đó phân biệt hạch lành tính và ác tính.

Ngoài chẩn đoán, siêu âm vú còn hỗ trợ hướng dẫn can thiệp, theo dõi kết quả điều trị kết hợp với lâm sàng và nhũ ảnh, cũng như đánh giá các biến chứng sau phẫu thuật như tụ máu, áp xe và nang bạch huyết.

Quy trình thực hiện siêu âm tuyến vú

Việc thực hiện siêu âm vú cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa nhằm đảm bảo kết quả chính xác và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Nắm rõ quy trình thực hiện siêu âm vú sẽ giúp bạn chủ động, thoải mái và tự tin hơn trong việc chăm sóc sức khỏe bản thân. Một buổi khám siêu âm vú chuẩn thường diễn ra theo các bước sau:

Chuẩn bị

Bạn không cần chuẩn bị gì đặc biệt trước khi đến bệnh viện siêu âm vú, chỉ cần mang theo đầy đủ hồ sơ bệnh án liên quan.

Tiến hàng siêu âm vú

Việc thăm khám bằng siêu âm vú thường diễn ra trong khoảng 15 đến 20 phút và bao gồm các bước sau:

• Bạn cần cởi bỏ quần áo từ cổ trở xuống, để lộ hoàn toàn phần cổ, ngực và hai hố nách. Điều này giúp bác sĩ dễ dàng quan sát và khám các bộ phận này.
• Thoa gel giúp đầu dò siêu âm di chuyển dễ dàng trên bề mặt da, đảm bảo hình ảnh thu được rõ nét và chi tiết.
• Bác sĩ sẽ sử dụng đầu dò siêu âm để quét vùng ngực và hai hố nách.
• Khi siêu âm, bạn sẽ cần giơ hai tay lên cao qua đầu để bác sĩ khám kỹ phần nách. Trong khi siêu âm, bạn sẽ được yêu cầu nằm nghiêng sang một bên để bác sĩ kiểm tra kỹ hơn phần ngoài của vú.
• Sau khi quá trình siêu âm hoàn tất, lớp gel sẽ được lau sạch và bạn có thể trở lại với các hoạt động hàng ngày của mình mà không cần phải nghỉ ngơi.

Đọc kết quả siêu âm vú

Kết quả siêu âm vú sẽ được ghi trên một phiếu kết quả và đưa cho bạn. Tuy nhiên, phiếu kết quả này sử dụng thuật ngữ y khoa chuyên ngành, nên bạn cần trao đổi với bác sĩ chỉ định để hiểu rõ kết quả.

Ưu/nhược điểm của siêu âm vú

Nếu chụp nhũ ảnh phát hiện tổn thương trong vú, bác sĩ có thể yêu cầu siêu âm vú để xác định xem đó là u nang hay khối rắn. Phương pháp này có nhiều ưu điểm nhưng cũng tồn tại một số hạn chế.

Siêu âm vú có các ưu điểm sau:

• Siêu âm vú là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh nhanh chóng, chi phí thấp.
• Không sử dụng tia X nên có thể thực hiện nhiều lần nếu cần.
• Khảo sát vú ở phụ nữ trẻ (<40 tuổi), phụ nữ mang thai hoặc cho con bú, và những người có mô vú đặc.
• Cho phép đánh giá sự tưới máu liên quan đến tổn thương.

Nhược điểm siêu âm vú

• Kém hiệu quả hơn trong việc phát hiện vi vôi hóa.
• Không thể phát hiện tất cả các loại tổn thương ở vú, đặc biệt là các tổn thương nhỏ
• Không thể quan sát mô vú sâu.
• Chất lượng hình ảnh siêu âm phụ thuộc rất lớn vào kỹ thuật của người thực hiện.

Vì sao cần tầm soát ung thư vú?

Phát hiện ung thư vú ở giai đoạn sớm là chìa khóa quan trọng để điều trị thành công. Nhờ các phương pháp điều trị hiệu quả như phẫu thuật, xạ trị, hóa chất và kết hợp với các liệu pháp tiên tiến khác như nội tiết tố, sinh học (nhắm trúng đích), nhiều bệnh nhân ung thư vú có thể được cứu sống. Đặc biệt, ung thư vú giai đoạn 1 có tỷ lệ sống cao (trên 5 năm) đạt 80-90%.

Vai trò của siêu âm vú trong tầm soát ung thư vú

Để đánh giá ung thư tuyến vú, bác sĩ sẽ sử dụng nhiều phương pháp kết hợp, bao gồm: tự khám, khám lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh (siêu âm, chụp nhũ ảnh, MRI vú), chẩn đoán tế bào học. Trong một số trường hợp, xét nghiệm gene cũng có thể được thực hiện.

• Tự khám tuyến vú: Mặc dù việc tự khám vú không làm giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do ung thư vú, phương pháp này vẫn được khuyến khích thực hiện vì nó giúp nâng cao ý thức chăm sóc sức khỏe và hiểu biết về bệnh lý ở phụ nữ.
• Khám lâm sàng: Phương pháp chỉ mang tính chất chẩn đoán bệnh, giúp xác định chính xác bản chất của tổn thương.
• Chụp nhũ ảnh: Phương pháp tầm soát ung thư vú phổ biến và hiệu quả, tuy nhiên nó cũng có những hạn chế nhất định như tiếp xúc với bức xạ, gây đau khi ép vú và một số tổn thương hoặc mô vú đặc khó hiển thị rõ ràng trên nhũ ảnh.
• Chụp MRI vú: Phương pháp tầm soát ung thư vú có độ chính xác cao, đặc biệt trong việc phát hiện ung thư vú xâm lấn, ung thư tái phát và cả các ung thư nhỏ trên nền vú đặc. Tuy nhiên, MRI có nhược điểm là chi phí cao và không phù hợp với tất cả đối tượng.
• Siêu âm tuyến vú: Phương pháp không được dùng để tầm soát ung thư vú ở giai đoạn sớm vì nó không thể phát hiện ung thư khi chưa có triệu chứng lâm sàng. Tuy nhiên, siêu âm đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán bổ sung, đặc biệt trong những trường hợp chụp nhũ ảnh bị hạn chế, ví dụ như ở phụ nữ có mô tuyến vú đặc. Theo đó, siêu âm đánh giá sự hiện diện của khối u, tránh trì hoãn sinh thiết và giảm thiểu những hậu quả nghiêm trọng.

Việc siêu âm vú định kỳ giúp phát hiện sớm ung thư vú một cách đơn giản, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị và rút ngắn thời gian phục hồi. Phụ nữ nên tự kiểm tra vú tại nhà 1 lần/tháng kết hợp với siêu âm định kỳ để giúp phát hiện sớm nhiều bệnh lý tuyến vú.

Khuyến cáo y khoa: Các bài viết của Phòng khám Đa khoa Phương Nam chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

>>> Nguồn tham khảo: 

Sood, R., Rositch, A. F., Shakoor, D., Ambinder, E., Pool, K. L., Pollack, E., Mollura, D. J., Mullen, L. A., & Harvey, S. C. (2019). Ultrasound for Breast Cancer Detection Globally: A Systematic Review and Meta-Analysis. Journal of Global Oncology, 5, 1–17. https://doi.org/10.1200/jgo.19.00127

Breast ultrasound. (2022, September 1). WebMD. https://www.webmd.com/breast-cancer/breast-ultrasound