Tiêm phòng Rubella: Tác dụng, đối tượng, phân loại, phác đồ tiêm & phản ứng phụ

Rubella dễ lây lan qua đường hô hấp, thông qua việc hít phải các dịch tiết đường hô hấp (như nước bọt, nước mũi) của người bệnh, tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc tiếp xúc với các bề mặt bị nhiễm virus. Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh Rubella, nhưng bệnh có thể phòng ngừa hiệu quả bằng biện pháp tiêm phòng.

Những ai nên và không nên tiêm phòng Rubella?

Rubella, hay sởi Đức, là một bệnh nhiễm trùng có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai. Việc tiêm phòng là biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi bệnh này.

Các chuyên gia khuyến cáo nên ưu tiên tiêm phòng Rubella cho các nhóm đối tượng sau:

Mặc dù tiêm phòng Rubella rất quan trọng, nhưng cũng có một số trường hợp cần thận trọng hoặc không nên tiêm. Việc tham khảo ý kiến bác sĩ là điều cần thiết trước khi quyết định tiêm phòng để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Tuy nhiên, vắc xin Rubella chống chỉ định đối với các trường hợp sau:

Vắc-xin phòng bệnh Rubella gồm các loại vắc – xin Rubella đơn giá, vắc-xin nhị giá phối hợp Sởi – Rubella (MR), vắc-xin tam giá phối hợp Sởi – Quai bị – Rubella (MMR, Priorix, ROR…), vắc-xin tứ giá phối hợp Sởi – Quai bị – Rubella – Thủy đậu. Tại Việt Nam, chương trình tiêm chủng mở rộng cung cấp vắc xin sởi-rubella (MR), trong khi vắc xin Sởi – Quai bị – Rubella (MMR) có sẵn trong chương trình tiêm chủng dịch vụ tại các trung tâm y tế trên toàn quốc.

Phác đồ tiêm của vắc-xin phòng bệnh Rubella

Vắc xin phòng sởi Đức (Rubella), dù là dạng đơn giá hay phối hợp, đều có tác dụng tạo miễn dịch chủ động và đặc hiệu để ngăn ngừa bệnh rubella. Hiệu quả bảo vệ thường xuất hiện sau 2-4 tuần kể từ khi tiêm, và khoảng 95% người tiêm sẽ có đáp ứng miễn dịch sau khi hoàn thành đầy đủ liệu trình.

Lịch tiêm của vắc-xin Rubella như sau: 

Đối với trẻ em

• Mũi 1: Trẻ em được tiêm mũi vắc xin đầu tiên từ 12 tháng tuổi trở lên (tối thiểu 6 tháng sau mũi vắc xin sởi ở tháng thứ 9).
• Mũi 2: Mũi nhắc lại được tiêm khi trẻ 4-6 tuổi (khoảng 4 năm sau mũi đầu tiên).

Đối với người lớn, phụ nữ trước khi mang thai

Người lớn và phụ nữ trước khi mang thai thường chỉ cần tiêm một liều. Tuy nhiên, ở những vùng có nguy cơ cao, có thể tiêm hai liều, cách nhau ít nhất một tháng. Mỗi liều là 0,5ml, tiêm dưới da.

Lưu ý: Trong Chương trình tiêm chủng mở rộng, vắc-xin phòng sởi-rubella (MR) được tiêm chủng miễn phí đối với trẻ em trên 1 tuổi (thường là 18 tháng tuổi); vắc-xin sởi – quai bị – rubella được sử dụng trong Chương trình tiêm chủng dịch vụ dành cả trẻ em và người lớn từ 1 tuổi trở lên.

Bệnh Rubella ảnh hưởng đến phụ nữ mang thai ra sao?

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng nếu người mẹ bị nhiễm Rubella trong 3 tháng đầu thai kỳ, nguy cơ lây truyền sang thai nhi lên tới 90%, với 70-100% trẻ bị Rubella bẩm sinh và 25% bị dị tật bẩm sinh nghiêm trọng ở tim, mắt, hoặc não. Nguy cơ này giảm đáng kể xuống còn 17% ở giai đoạn 13-16 tuần, 5% ở giai đoạn 17-20 tuần, và gần như bằng 0% sau tuần thứ 20 của thai kỳ.

Bệnh Rubella lành tính và có thể tự khỏi, nhưng phụ nữ mang thai có nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn do sức đề kháng giảm. Mặc dù, Rubella ít gây biến chứng nghiêm trọng như sởi, nhưng lại có thể gây dị tật bẩm sinh nặng nề cho thai nhi, bao gồm: thai chết lưu, sảy thai, sinh non, dị tật tim, điếc bẩm sinh, đục thủy tinh thể và chậm phát triển trí tuệ. 

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra khuyến cáo không nên tiêm phòng vắc-xin Rubella cho phụ nữ đang mang thai (đặc biệt là 3 tháng đầu) hoặc có kế hoạch mang thai trong vòng 1 tháng sau khi tiêm. Vì vắc xin Rubella là vắc xin virus sống giảm độc lực, vẫn tồn tại nguy cơ lây truyền virus sang thai nhi. Do đó, phụ nữ nên sử dụng biện pháp tránh thai hiệu quả trong ít nhất 3-4 tháng sau khi tiêm vắc xin Rubella. Nếu phụ nữ mang thai phát hiện nhiễm Rubella, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và theo dõi thai kỳ.

Các phản ứng phụ sau khi tiêm phòng Rubella

Tiêm phòng Rubella là một phần quan trọng trong lịch tiêm chủng của trẻ em và người lớn nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Hầu hết các tác dụng phụ của vắc xin đều nhẹ và tự khỏi trong 1-2 ngày, không cần điều trị y tế, bao gồm:

• Đỏ, sưng, đau nhức tại vị trí tiêm;
• Sốt, tiêu chảy, cơ thể choáng váng;
• Cảm giác khó chịu toàn thân, đau đầu, kích thích;
• Đau cơ/khớp (thường gặp hơn ở phụ nữ) nhưng hiếm khi xảy ra;
• Buồn nôn, nôn, cảm giá mệt mỏi;
• Trong trường hợp hiếm hoi gặp các phản ứng nghiêm trọng như khó thở, đau tức ngực, hoặc ngất xỉu, sốc phản vệ,… cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Để hỗ trợ quá trình hồi phục và tăng cường sức khỏe sau khi tiêm vắc xin, bạn nên bổ sung các thực phẩm giàu vitamin A (cà rốt, bí đỏ, ớt chuông, súp lơ xanh), omega-3 (cá thu, cá hồi, cá trích), vitamin E và C (kiwi, bưởi, cải xanh, hạt hướng dương), và kẽm (hàu, tôm, hải sản). Đừng quên uống đủ nước.