Viêm màng bồ đào (Uveitis) là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở lớp mô này, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí mù lòa nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Viêm màng bồ đào là bệnh lý ở mắt do nhiều nguyên nhân gây ra như bệnh tự miễn, viêm nhiễm, chấn thương,…
Viêm màng bồ đào (Uveitis) là tình trạng viêm ở bất kỳ vị trí nào trong lớp có sắc tố bên trong mắt (màng bồ đào). Bệnh có thể ảnh hưởng đến thủy tinh thể, các dây thần kinh thị giác, võng mạc. Màng bồ đào là một phần trong cấu tạo của mắt, gồm ba phần mống mắt, thể mi và hắc mạc. Đây là vị trí chứa nhiều mạch máu, bao gồm các tĩnh mạch và động mạch đưa máu nuôi dưỡng mắt.
Viêm màng bồ đào là tình trạng viêm của màng bồ đào, lớp giữa của thành mắt nằm giữa võng mạc và củng mạc.
Cấu tạo màng bồ đào
Màng bồ đào bao gồm 3 cấu trúc chính, bao gồm: mống mắt, thể mi và hắc mạc.
Mống mắt là một vòng mô mỏng, có màu sắc (xanh lam, nâu, đen…), nằm ở phía trước thủy tinh thể và phía sau giác mạc. Chức năng chính của mống mắt là điều chỉnh lượng ánh sáng đi vào mắt. Khi trời tối hoặc thiếu ánh sáng, cơ tia đồng tử co lại làm đồng tử giãn ra để cho nhiều ánh sáng đi vào mắt, giúp mắt nhìn rõ hơn. Ngược lại, trời sáng hoặc có ánh sáng mạnh, cơ vòng đồng tử co lại làm đồng tử thu nhỏ lại để hạn chế ánh sáng đi vào mắt, bảo vệ mắt khỏi bị chói.
Thể mi là tập hợp các cơ, bằng cách co lại, cho phép thủy tinh thể trở nên dày hơn để mắt có thể tập trung vào các vật thể ở gần. Ngược lại, khi cơ thể mi giãn ra, thủy tinh thể trở nên mỏng và dẹt hơn, giúp mắt nhìn rõ các vật ở xa. Toàn bộ quá trình thay đổi được gọi là điều tiết.
Hắc mạc là lớp mô nằm giữa củng mạc (lòng trắng) và võng mạc ở phía trong của nhãn cầu. Hắc mạc có màu đen do chứa nhiều sắc tố melanin. Hắc mạc có chức năng chính là cung cấp dinh dưỡng cho các cấu trúc bên trong mắt, đặc biệt là võng mạc.
Phân loại viêm màng bồ đào
Tình trạng viêm màng bồ đào có thể xảy ra ở một phần hoặc toàn bộ màng bồ đào. Khi viêm chỉ giới hạn ở một khu vực cụ thể, nó sẽ được đặt tên theo vị trí bị ảnh hưởng.
Viêm màng bồ đào trước là tình trạng viêm ở phía trước của màng bồ đào, bao gồm cả mống mắt.
Viêm màng bồ đào trung gian là tình trạng viêm ở giữa màng bồ đào và thường liên quan đến chất giống như lòng trắng trứng lấp đầy nhãn cầu (được gọi là pha lê thể).
Viêm màng bồ đào sau là tình trạng viêm ở phía sau của màng bồ đào và có thể liên quan đến võng mạc và hắc mạc.
Viêm toàn màng bồ đào là tình trạng viêm ảnh hưởng đến toàn bộ màng bồ đào.
Trong bốn loại viêm màng bồ đào, ba loại viêm màng bồ đào giữa, sau và toàn phần thường gây những biến chứng nguy hiểm hơn so với viêm màng bồ đào trước. Viêm màng bồ đào có thể được phân loại dựa trên vị trí viêm cụ thể trong mắt, ví dụ như viêm mống mắt hay viêm hắc mạc. Bệnh này thường chỉ ảnh hưởng đến một mắt, nhưng cũng có trường hợp xảy ra ở cả hai mắt.
Nguyên nhân gây viêm màng bồ đào
Viêm màng bồ đào là một bệnh lý phức tạp, có thể do nhiều nguyên nhân gây ra. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến nhất:
Nhiều người bị viêm màng bồ đào kèm theo rối loạn các cơ quan ở những nơi khác trong cơ thể. Chúng bao gồm các bệnh viêm nhiễm, chẳng hạn như hội chứng Behçet, viêm cột sống dính khớp, viêm khớp tự phát ở trẻ vị thành niên, bệnh sarcoidosis, viêm khớp phản ứng, bệnh viêm ruột (bệnh Crohn và viêm loét đại tràng), bệnh Vogt-Koyanagi-Harada.
Một số người bị nhiễm trùng lan rộng, chẳng hạn như bệnh lao, bệnh giang mai hoặc bệnh Lyme.
Các nguyên nhân có thể khác bao gồm nhiễm trùng có thể chỉ ảnh hưởng đến mắt, chẳng hạn như nhiễm trùng herpes (do virus herpes simplex), bệnh zona (do virus varicella-zoster), bệnh toxoplasmosis và cytomegalovirus. Cytomegalovirus chủ yếu xảy ra ở những người có hệ thống miễn dịch bị tổn thương, chẳng hạn như những người bị nhiễm vi rút HIV hoặc những người dùng thuốc ức chế hệ thống miễn dịch.
Chấn thương mắt là nguyên nhân phổ biến của viêm màng bồ đào trước.
Mặc dù hiếm gặp, một số loại thuốc (như pamidronate, rifabutin, kháng sinh sulfonamide, cidofovir) có thể gây viêm màng bồ đào.
Triệu chứng mắt bị viêm màng bồ đào
Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng ban đầu của viêm màng bồ đào thay đổi tùy thuộc vào vị trí viêm trong màng bồ đào, từ nhẹ đến nặng.
Triệu chứng của viêm màng bồ đào có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Viêm màng bồ đào trước thường gây đau dữ dội ở mắt, mắt đỏ, đau tăng khi tiếp xúc với ánh sáng chói và giảm thị lực. Khi khám, bác sĩ có thể quan sát thấy các mạch máu nổi rõ trên bề mặt của mắt gần rìa giác mạc, các tế bào trôi nổi ở phần trước của mắt (thủy dịch) và lắng đọng trên bề mặt bên trong của giác mạc.
Viêm màng bồ đào trung gian thường không gây đau nhưng có thể làm giảm thị lực. Người bệnh thường nhìn thấy các đốm đen bất thường di chuyển trong tầm nhìn, còn được gọi là hiện tượng ruồi bay.
Viêm màng bồ đào sau thường dẫn đến giảm thị lực và xuất hiện ruồi bay. Tình trạng này có thể gây viêm dây thần kinh thị giác, dẫn đến mất thị lực với mức độ nghiêm trọng khác nhau, từ điểm mù nhỏ đến mù hoàn toàn.
Viêm toàn màng bồ đào có thể kết hợp tất cả các triệu chứng nêu trên, bao gồm đau mắt, mắt đỏ, nhạy cảm với ánh sáng, ruồi bay, và giảm thị lực.
Viêm màng bồ đào có thể gây tổn thương mắt nhanh chóng và dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến thị lực như phù điểm vàng, tổn thương võng mạc, tăng nhãn áp và đục thủy tinh thể. Bệnh có thể xuất hiện một lần duy nhất, tái phát nhiều lần trong thời gian dài, hoặc trở thành mãn tính và cần điều trị trong thời gian dài.
Biến chứng của viêm màng bồ đào
Viêm màng bồ đào cần được chẩn đoán và điều trị sớm, bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, suy giảm thị lực và thậm chí mù lòa.
Tăng nhãn áp là biến chứng phổ biến của viêm màng bồ đào, đặc biệt trong thể viêm màng bồ đào trước. Trong đợt viêm cấp, tình trạng này xảy ra khi đồng tử hoặc góc tiền phòng bị nghẽn do tăng sinh, tăng tiết dịch. Ngoài ra, các di chứng của viêm màng bồ đào cũng có thể dẫn đến tăng nhãn áp do nhiều nguyên nhân như dính góc tiền phòng, dính bít đồng tử hoặc do tân mạch mống mắt (Glaucoma tân mạch).
Đục thủy tinh thể là biến chứng thường gặp trong viêm mống mắt thể mi mạn tính hoặc tái phát. Tình trạng này có thể là hậu quả trực tiếp của quá trình viêm nhiễm kéo dài hoặc do tác dụng phụ của việc điều trị bằng corticoid trong thời gian dài.
Phù hoàng điểm dạng nang gây giảm thị lực, hay gặp ở thể viêm màng bồ đào trung gian hoặc viêm hắc mạc.
Teo nhãn cầu xảy ra khi thể mi giảm tiết dịch vĩnh viễn do viêm nặng, cuối cùng dẫn đến teo toàn bộ nhãn cầu.
Tổ chức hóa dịch kính là hiện tượng dịch kính đục và tổ chức hoá, gây giảm thị lực đáng kể.
Hiện tượng bong dịch kính sau có thể tạo lực co kéo dẫn đến thoái hoá và bong võng mạc.
Bong võng mạc là biến chứng nguy hiểm của viêm màng bồ đào sau, thường do xơ dịch kính và lực co kéo gây ra.
Cách điều trị viêm màng bồ đào
Điều trị viêm màng bồ đào phải bắt đầu sớm để ngăn ngừa tổn thương vĩnh viễn. Điều trị hầu như luôn bao gồm corticosteroid, thường được dùng dưới dạng thuốc nhỏ mắt. Corticosteroid cũng có thể được dùng bằng đường uống hoặc tiêm vào hoặc xung quanh mắt. Thuốc làm giãn đồng tử, chẳng hạn như thuốc nhỏ homatropine hoặc cyclopentolate, cũng được sử dụng.
Các loại thuốc khác có thể được sử dụng để điều trị các nguyên nhân cụ thể của viêm màng bồ đào. Ví dụ, nếu nguyên nhân là do nhiễm trùng, thì có thể dùng thuốc để loại bỏ sinh vật lây nhiễm.
Tóm lại, viêm màng bồ đào là một bệnh lý phức tạp và nguy hiểm, có thể dẫn đến mù lòa nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Việc chẩn đoán và điều trị sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ viêm màng bồ đào, hãy đến ngay bác sĩ chuyên khoa mắt để được thăm khám và tư vấn.
Khuyến cáo y khoa: Các bài viết của Phòng khám Đa khoa Phương Nam chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Nguồn tham khảo:
National Eye Institute. (2023, October 20). UVEITIS | National Eye Institute. https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/uveitis
Cafasso, J. (2018, September 17). What is Uveitis? Healthline. https://www.healthline.com/health/uveitis
Khuyến cáo y khoa: Các bài viết của Phòng khám Đa khoa Phương Nam chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
