Công Dụng Của Cây Xạ Đen Như Thế Nào?

Tổng quan về cây xạ đen

Trước khi khám phá công dụng của cây xạ đen, chúng ta hãy cùng tìm hiểu một số thông tin tổng quan về loại thảo dược này. Xạ đen thuộc họ dây gối (Celastraceae). Tại Việt Nam, xạ đen mọc nhiều ở vùng núi.

Cây xạ đen là thực vật thân gỗ, dây leo, dài khoảng 3 – 10 mét. Xạ đen mọc thành bụi. Lá xạ đen dài 7 – 12 cm, rộng 3 – 5 cm, mọc so le, mép có răng cưa ngắn, phiến lá hình bầu dục. Quả xạ đen dài khoảng 1 cm, có hình giống quả trứng. Quả xạ đen thường có màu xanh, khi chín sẽ chuyển vàng và tách thành 3 mảnh. Từ tháng 3 – 5 cây xạ đen sẽ ra hoa. Nó sẽ có quả từ tháng 8 – 12. 

Cách phân biệt cây xạ đen với các loại cây khác

Trong họ xạ còn có cây xạ lai, xạ vàng, xạ trắng. Do đó, người ta thường dễ nhầm các cây họ xạ với nhau. Thế nhưng, xạ đen và xạ vàng là hai loại phổ biến nhất được sử dụng để làm dược liệu. Cách phân biệt xạ đen với loại cây cùng họ này như sau:

• Cây xạ đen: Lá cây sẽ bị nát sau khi phơi khô, không giòn, sở hữu mùi thơm nhẹ. Phần thân sẽ chuyển sang màu đen và cũng có mùi thơm.
• Cây xạ vàng: Lá tươi có màu xanh, mỏng. Mép lá không có răng cưa. Lá sau khi phơi khô giòn, dễ bị nát. Phần thân sẽ chuyển sang màu trắng và không có mùi thơm.

Xạ đen còn bị nhầm với cây dót, chùm rụm,… Thế nhưng thành phần của chúng sẽ rất khác nhau. Nhất là các chất giúp ức chế tế bào ung thư gan và phổi. Vậy công dụng của cây xạ đen là gì? 

Công dụng của cây xạ đen như thế nào?

Cây xạ đen còn đuộc gọi là cây ung thư vì sở hữu thành phần hóa học có thể ức chế tế bào ung thư. Đặc biệt là ung thư phổi và gan. Thành phần hóa học của cây xạ đen gồm Triterpene, Sesquiterpene, Polyphenol (Rutin, Kaempferol 3-rutinoside, Axit Rosmarinic, Axit Lithospermic và Axit Lithospermic), các nhóm hợp chất khác như Tanin, Flavonoid, Quinone, Axit Amin,… 

Với các thành phần vừa kể, công dụng của cây xạ đen về mặt dược lý gồm có:

• Chống khối u: Các hợp chất Quinone, Flavonoid, Polyphenol trong cây xạ đen mang đến công dụng ức chế sự phát triển và hóa lỏng tế bào ung thư khiến chúng dễ bị tiêu diệt. Nhờ đó góp phần chống lại sự hình thành khối u và di căn.
• Chống oxy hóa: Xạ đen sở hữu các chất hóa học có khả năng làm giảm tác hại của gốc tự do với tế bào, chống lại gốc tự do.
• Chống nhiễm khuẩn: Xa đen có chất Saponin Triterpenoid mang đến khả năng bảo vệ cơ thể trước sự xâm nhập của vi khuẩn.

Xét về Đông y, xạ đen có tính hàn, vị chát, đắng. Công dụng của cây xạ đen như sau:

• Chữa bệnh xơ gan, viêm gan, hỗ trợ chữa gan nhiễm mỡ khiến da bị vàng.
• Tiêu viêm, giải độc, trị mụn nhọt trên da.
• Hoạt huyết, ổn định huyết áp.
• Tăng sức đề kháng, an thần, giúp giải tỏa căng thẳng.
• Hỗ trợ chữa khối u.
• Trị các bệnh về cột sống, xương khớp.

Bộ phận sử dụng và liều dùng

Thân cây, cành và lá của xạ đen đều có thể dùng trong các bài thuốc. Bạn có thể dùng khô hay tươi. Bất kỳ lúc nào cũng có thể hái lá cây xạ đen để dùng làm dược liệu. Nhưng nên đợi đến khi cây già thì sẽ có dược tính cao hơn. 

Cây xạ đen sau khi thu hoạch cần được rửa sạch, cắt từng đoạn mang đi sấy hoặc phơi khô rồi cho vào túi nilon bảo quản để dùng dần. Liều dùng xạ đen sẽ tương ứng với từng bài thuốc. Thế nhưng chỉ nên dùng tối đa 70 gam/ngày và phải tham khảo ý kiến từ thầy thuốc trước khi sử dụng.

Một số bài thuốc từ cây xạ đen

Xạ đen là dược liệu có thể dùng được cả phần lá, cành, thân. Sử dụng khi nó còn tươi hoặc khô đều được. Để phát huy tốt công dụng của cây xạ đen, chúng ta có những bài thuốc như sau:

• Thông kinh, lợi tiểu, thanh nhiệt: Kim ngân hoa (12 gam), phơi khô và sao vàng xạ đen (15 gam). Sau đó hãm xạ đen để lấy nước uống trong ngày.
• Giảm căng thẳng, tăng cường đề kháng: Sắc thuốc gồm giảo cổ lam, nấm linh chi, xạ đen (mỗi loại 19 gam) lấy nước uống hàng ngày.
• Hỗ trợ chữa bệnh về gan: Nấu xạ đen (50 gam gồm thân và lá cây), cà gai leo (30 gam), mật nhân (10 gam) với 2 lít rồi lọc lấy nước uống mỗi ngày.
• Phòng chống ung thư, hỗ trợ tiêu hóa, giải độc gan: Nấu cây B1 (30 gam), xạ đen và xạ vàng (mỗi 100 gam), kê huyết đằng với 1,5 lít nước để uống trong ngày. Chúng ta cũng có thể nấu với xạ đen (70 gam bao gồm phần thân và lá cây). Sau đó lọc lấy nước uống mỗi ngày.
• Chữa mụn nhọt, cầm máu: Vệ sinh da sạch sẽ rồi giã nát 3 – 5 lá xạ đen đắp lên. Sau đó tiến hành băng lại để tránh tình trạng nhiễm trùng.
• Hỗ trợ chữa ung thư phổi, ung thư gan: Sắc bạch hoa xà (20 gam), bán chi liên (10 gam), xạ đen và hoàn ngọc (mỗi loại 50 gam) lấy nước uống. Uống sau mỗi bữa ăn 30 phút và dùng 2 lần/ngày.

Uống lá xạ đen trong bao lâu?

Không có đáp án cụ thể cho thắc mắc nên uống lá xạ đen trong bao lâu. Điều này còn phụ thuộc vào bài thuốc, tình trạng bệnh và thể trạng của người dùng. Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn cụ thể.

Một số lưu ý khi dùng cây xạ đen dược liệu

Để công dụng của cây xạ đen phát huy hiệu quả, tránh gặp phản ứng phụ và tương tác thuốc, bạn hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng. Bên cạnh đó, hãy lưu ý thêm những vấn đề dưới đây:

• Không sử dụng quá liều vì có thể gây ra tình trạng chóng mặt, hoa mắt, tụt huyết áp.
• Trà hoặc thuốc từ cây xạ đen khi hãm hoặc nấu cần dùng với lượng vừa đủ và sử dụng hết trong ngày. Khi sử dụng, bạn hãy tránh để thuốc qua đêm. Vì nếu dùng sẽ dễ bị đầy bụng, đau bụng, đi ngoài.
• Xạ đen có công dụng an thần, giúp chữa chứng mất ngủ nên có thể gây ra tình trạng ngủ gật, ngủ gà.
• Người bị thận không nên dùng vì có thể gây ra bệnh suy thận.
• Để tránh gây ra phản ứng phụ, bạn không nên tự ý phối hợp xạ đen với những loại dược liệu khác hay tăng giảm liều lượng.
• Phụ nữ đang cho con bú, mẹ bầu, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi không được dùng xạ đen. Nếu muốn sử dụng để chữa trị bệnh cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước.
• Khi uống nước cây xạ đen không dùng thức uống có cồn, rau muống, măng chua, đậu xanh, cà pháo,… vì sẽ làm tác dụng giảm bớt.
• Nếu bạn đang chữa bệnh bằng thuốc Tây thì hãy dùng xạ đen cách nhau ít nhất 30 phút. Việc làm này sẽ hạn chế tình trạng tương tác thuốc.

Tác dụng phụ của cây xạ đen

Vàng đầu, chóng mặt, hoa mắt: Dùng xạ đen quá liều sẽ gây ra tình trạng tụt huyết áp, chóng mặt, hoa mắt. Các chuyên gia khuyến cáo chúng ta chỉ nên dùng tối đa mỗi ngày 70 gam xạ đen. 

Đầy bụng, đi ngoài: Xạ đen rất dễ bị thiu hỏng nếu để qua đêm nó sẽ gây ra tình trạng đau bụng, đi ngoài.

Ngủ gà ngủ gật, buồn ngủ: Nước sắc xạ đen có công dụng giúp ngủ ngon, an thần. Do đó, bạn không nên uống xạ đen quá đặc vào buổi sáng để tránh cảm thấy buồn ngủ, ảnh hưởng đến công việc.