Hotline:
1800 2222
Tác giả: Nguyễn Hương Ngày đăng: Tháng 2 28, 2025
Bác sĩ tư vấn Y khoa
Mục Lục Bài Viết
Dịch kính là một chất trong suốt có dạng gel, nằm giữa thủy tinh thể và võng mạc của mắt. Thành phần chính của dịch kính là nước, cùng với một lượng nhỏ collagen, glycosaminoglycan (đường), chất điện giải (muối) và protein. Với khoảng 80% tổng thể tích của mắt, dịch kính đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hình dạng, hỗ trợ thị lực và hấp thụ chấn động.
Chức năng dịch kính:
Dịch kính nằm ở đâu? Dịch kính là một chất dạng gel trong suốt nằm trong mắt, phía sau thủy tinh thể và lấp đầy khoảng trống giữa thủy tinh thể và võng mạc, chiếm khoảng 80% thể tích của nhãn cầu. Nó được bao bọc bởi một lớp collagen gọi là màng dịch kính, ngăn cách nó với phần còn lại của mắt.
Dịch kính tiếp xúc trực tiếp với màng dịch kính trên bề mặt võng mạc. Các sợi collagen gắn chặt dịch thủy tinh tại 2 vị trí thể thủy tinh vào đĩa thần kinh thị giác và ora serrata (võng mạc kết thúc ở phía trước), tại dải Wieger, mặt sau của thể thuỷ tinh. Bên cạnh đó, dịch kính còn bám dính vào bao thủy tinh thể, các mạch máu võng mạc, và hoàng điểm – vùng trung tâm võng mạc đảm bảo thị lực sắc nét và chi tiết.
Thành phần của dịch kínhDịch kính không chứa mạch máu và thành phần chủ yếu là nước (98-99%). Ngoài nước, dịch kính võng mạc bao gồm đường, muối, vitrocin (một loại collagen), một mạng lưới các sợi collagen loại II với glycosaminoglycan, opticin, hyaluronan và một loạt các protein.
Mặc dù phần lớn là nước và chứa ít chất rắn, dịch kính vẫn đủ thể tích để lấp đầy nhãn cầu, duy trì hình dạng cầu của mắt. Dịch kính khác biệt so với dịch thủy tinh (lỏng hơn) và thủy tinh thể (có tính đàn hồi và cấu trúc tế bào chặt chẽ). Dịch kính có độ nhớt cao gấp 2 – 4 lần so với nước, khiến nó có độ đặc tương tự như thạch và có chiết suất khoảng 1.336.
Trong quá trình lão hóa, dịch kính trong mắt có thể bắt đầu co lại do sự thay đổi về độ nhớt và độ đặc. Quá trình này làm thay đổi trạng thái của dịch kính từ dạng gel đặc sang dạng lỏng hơn, dẫn đến việc nó tách khỏi võng mạc. Sự tách rời này có thể gây ra các triệu chứng như “ruồi bay” (nhìn thấy các đốm đen hoặc sợi trôi nổi) hoặc các bất thường nhỏ khác trong thị giác, ví dụ như các đường, hình mạng nhện hoặc vòng tròn.
Hầu hết các trường hợp, hiện tượng ruồi bay do thoái hóa dịch kính thường không cần điều trị đặc biệt vì chúng có xu hướng mờ dần theo thời gian. Tuy nhiên, do khả năng gây ra các biến chứng nghiêm trọng trong một số trường hợp, việc thăm khám bác sĩ là cần thiết để xác định nguyên nhân, đánh giá mức độ nghiêm trọng và đưa ra phương pháp quản lý phù hợp với từng tình trạng cụ thể.
Một số trường hợp, quá trình thoái hóa dịch kính có thể dẫn đến bong dịch kính sau (PVD), tức là dịch kính tách khỏi võng mạc. Điều này có thể gây ra triệu chứng như chớp sáng và sự xuất hiện của các vật thể trôi nổi (ruồi bay) trong mắt. PVD cũng có thể gây tổn thương các mạch máu, dẫn đến xuất huyết dịch kính. Nguy hiểm hơn, PVD tạo ra lực kéo lên võng mạc, làm tăng nguy cơ phát triển các biến chứng nghiêm trọng như bong võng mạc, rách võng mạc hoặc lỗ hoàng điểm.
Rách võng mạc xảy ra khi lớp lót phía sau mắt (võng mạc) bị rách do dịch kính kéo ra khỏi mặt trong nhãn cầu. Nếu không được điều trị kịp thời, rách võng mạc có thể dẫn đến bong võng mạc, cần phải phẫu thuật. Bong võng mạc thường có các dấu hiệu như nhìn thấy chớp sáng trong trường nhìn, mờ mắt, giảm thị lực ngoại vi và đột nhiên xuất hiện nhiều vật thể trôi nổi. Không điều trị kịp thời có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn ở mắt.
Trong một số trường hợp, điểm vàng có thể bị rách khi dịch thủy tinh kéo ra khỏi võng mạc, tạo thành một lỗ nhỏ. Khi điểm vàng bị thủng, người bệnh thường gặp triệu chứng như thị lực bị mờ hoặc méo mó.
Dịch kính và võng mạc là hai thành phần quan trọng của mắt, và tổn thương ở một trong hai bộ phận này có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng về thị lực. Dưới đây là một số rủi ro có thể xảy ra khi dịch kính võng mạc bị tổn thương:
Vẩn đục dịch kínhTheo thời gian, dịch kính sẽ trải qua quá trình hóa lỏng, co lại và tách khỏi bề mặt bên trong của nhãn cầu. Khi dịch kính thay đổi, các sợi collagen bên trong sẽ tạo thành các cục và sợi. Những mảnh phân tán này chặn một phần ánh sáng đi qua mắt, tạo ra những cái bóng nhỏ trên võng mạc mà bệnh nhân nhìn thấy như những vật thể trôi nổi.
Tình trạng co lại và kéo ra của dịch thủy tinh có thể gây ra vết rách ở võng mạc, dẫn đến bong võng mạc và các vấn đề nghiêm trọng về thị lực khác. Vì vậy, tình trạng vẩn đục dịch kính cần được theo dõi và kiểm soát thông qua việc thăm khám thường xuyên.
Xuất huyết dịch kínhXuất huyết dịch kính xảy ra khi máu rò rỉ vào pha lê thể bên trong mắt. Nguồn máu rò rỉ thường đến từ các mạch máu võng mạc ở phía sau mắt. Tình trạng này dễ xảy ra hơn nếu các mạch máu bị tổn thương do chấn thương hoặc trở nên dễ vỡ do các biến chứng của bệnh tiểu đường.
Trong hầu hết các trường hợp, xuất huyết dịch kính không gây mất thị lực vĩnh viễn. Nếu được điều trị đúng cách, máu trong dịch kính thường sẽ tự tiêu trong vòng vài tuần đến vài tháng. Thị lực của bệnh nhân có thể phục hồi về trạng thái bình thường, trừ khi võng mạc bị tổn thương.
Thoái hóa dịch kínhTrong quá trình trưởng thành, dịch thủy tinh lấp đầy mắt dần biến thành chất lỏng và ngưng tụ khi các sợi co lại, gây ra hiện tượng dịch kính ngưng tụ. Sự thoái hóa dịch kính này dẫn đến việc người bệnh nhìn thấy các đốm đen, vật thể trôi nổi như những chấm nhỏ di chuyển, các đốm đen hoặc đường kẻ mỏng manh, hoặc ánh sáng nhấp nháy.
Giai đoạn cuối của thoái hóa dịch kính xảy ra khi bộ phận này tách hoàn toàn khỏi võng mạc, được gọi là bong dịch kính sau (PVD). Tuy nhiên, nếu lực tách quá mạnh hoặc có sự kết dính bất thường giữa dịch kính và võng mạc, nó có thể gây rách võng mạc, thường gặp ở 10-20% bệnh nhân bị thoái hóa dịch kính.
Khi bị rách võng mạc, bệnh nhân thường đột ngột nhìn thấy ánh sáng nhấp nháy giống như tia chớp bên trong mắt bị ảnh hưởng, và dễ nhận thấy nhất trong môi trường tối. Đây là tình trạng nguy hiểm vì nếu không được điều trị kịp thời, bong võng mạc có thể xảy ra và dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn.
Bong dịch kính sauBong dịch kính sau (PVD) là hiện tượng dịch kính tách khỏi võng mạc, gây ra các triệu chứng như ruồi bay và chớp sáng trong mắt. Mặc dù những triệu chứng này có thể gây khó chịu nhưng thường vô hại. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bong dịch kính có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như bong võng mạc, rách võng mạc, lỗ hoàng điểm, nếp nhăn ở điểm vàng, gây suy giảm thị lực.
Tăng sinh dịch kính võng mạcTăng sinh dịch kính võng mạc (PVR) là một bệnh lý hiếm gặp có thể dẫn đến mất thị lực hoặc mù lòa. Bệnh thường xuất hiện sau phẫu thuật sửa chữa bong võng mạc hoặc do chấn thương nhãn cầu hở. Khi một người phát triển PVR, các tế bào trong võng mạc bắt đầu nhân lên và hình thành mô sẹo, sau đó sẹo sẽ thắt chặt và kéo võng mạc ra xa.
Để đánh giá sức khỏe và tình trạng của dịch kính, bác sĩ có thể sử dụng các phương pháp kiểm tra sau:
Đo thị lực và kiểm tra màu sắcBài kiểm tra thị lực được thực hiện bằng biểu đồ Snellen chiếu trên tường hoặc hiển thị trên màn hình. Biểu đồ có các chữ cái to ở trên cùng và các hàng tiếp theo sẽ có kích thước nhỏ dần khi nhìn xuống phía dưới. Bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân đọc từng hàng cho đến khi không thể nhìn rõ các chữ cái. Ngoài ra, bác sĩ có thể kiểm tra khả năng phân biệt màu sắc của bệnh nhân bằng cách sử dụng các chấm màu.
Kiểm tra thị trườngĐể kiểm tra thị trường, bác sĩ thường sử dụng biểu đồ lưới Amsler – một công cụ giúp phát hiện các biến dạng trong thị lực do các tình trạng ảnh hưởng đến võng mạc. Biểu đồ Amsler là lưới vuông kích thước 10cm x 10cm, mỗi cạnh của lưới có 20 ô và có một chấm tròn đánh dấu tâm của lưới.
Việc kiểm tra mắt bằng biểu đồ Amsler giúp phát hiện các tình trạng ảnh hưởng đến điểm vàng. Đồng thời, lưới Amsler cũng giúp bác sĩ xác định vị trí của các biến dạng trong trường thị giác của bệnh nhân.
Các xét nghiệm có thể cần phải tra giãn đồng tửBác sĩ sẽ nhỏ thuốc vào mắt bệnh nhân để làm giãn đồng tử. Điều này giúp bác sĩ dễ dàng quan sát tất cả các bộ phận của mắt. Sau đó, bác sĩ sẽ dùng máy soi đáy mắt – một dụng cụ có đèn và các thấu kính nhỏ khác nhau để chiếu chùm ánh sáng qua đồng tử, giúp kiểm tra phía sau nhãn cầu. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể tiến hành giãn đồng tử để chụp ảnh đáy mắt hoặc chụp ảnh võng mạc và dây thần kinh thị giác.
Đo nhãn ápĐo áp suất nội nhãn là kiểm tra áp lực bên trong mắt. Bác sĩ nhãn khoa sẽ sử dụng một phương pháp gọi là đo nhãn áp (tonometry) để thực hiện việc này. Phương pháp này đo áp lực bằng cách tác động lực làm phẳng giác mạc (lớp ngoài trong suốt của mắt). Áp lực càng cao, thì cần càng nhiều lực để làm phẳng giác mạc.
Việc đo nhãn áp thường được thực hiện bằng hai phương pháp chính. Phương pháp phổ biến nhất là đo nhãn áp không tiếp xúc hoặc đo bằng luồng khí, trong đó một máy sẽ thổi một luồng khí ngắn vào mắt và đo mức độ chuyển động của giác mạc. Ngoài ra, bác sĩ nhãn khoa cũng có thể đo áp suất nội nhãn bằng cách nhỏ thuốc gây tê đặc biệt vào mắt, sau đó dùng dụng cụ ấn nhẹ vào giác mạc.
Phẫu thuật cắt dịch kính là một thủ thuật nhằm loại bỏ dịch kính ra khỏi nhãn cầu. Phẫu thuật này thường được thực hiện để loại bỏ dịch đục hoặc dịch có chứa mảnh vụn trong mắt. Trong trường hợp võng mạc bị tách khỏi mô xung quanh, bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật cắt dịch kính để dễ dàng tiếp cận và phục hồi võng mạc.
Việc cắt dịch kính cũng giúp bác sĩ tiếp cận được điểm vàng – vùng trung tâm của võng mạc có chức năng cung cấp tầm nhìn trung tâm sắc nét. Sau khi loại bỏ dịch kính, việc điều trị sẽ thuận lợi hơn. Khi phẫu thuật hoàn tất, bác sĩ sẽ thay thế bằng dịch silicon trong hoặc bong bóng khí cho đến khi cơ thể bắt đầu tái tạo dịch kính mới. Việc thay thế này giúp duy trì hình dạng của mắt và giữ võng mạc ở đúng vị trí.
Khuyến cáo y khoa: Các bài viết của Phòng khám Đa khoa Phương Nam chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Nguồn tham khảo:
Đa khoa Phương Nam I Thương hiệu thăm khám và chữa bệnh uy tín, chất lượng với đội ngũ và kiến thức y khoa hiện đại, cơ sở vật chất kỹ thuật tiên tiến. Vì cuộc sống là vô giá, chúng tôi đề cao triết lý “đón mừng cuộc sống”, đồng hành cùng với gia đình trong việc chăm sóc sức khỏe bệnh nhân
Hotline
