Kết mạc: Khái niệm, cấu tạo, chức năng, bệnh và cách chăm sóc

Bác sĩ tư vấn Y khoa

Bác sĩ Nguyễn Ngọc Minh Quyên

Bác sĩ Nhãn khoa

Đặt lịch Xem hồ sơ

Kết mạc là gì?

Kết mạc là một màng mỏng, trong suốt và có tính chất nhầy bao phủ toàn bộ bề mặt của mắt có điểm bắt đầu từ rìa giác mạc, trải dài qua vùng màu mắt và kéo dài đến tận bờ tự do của mi mắt ở phía sau. Tại khu vực được gọi là cánh đồ (hay canthus), kết mạc sẽ gấp mép lại.

Về cấu tạo, kết mạc gồm lớp biểu mô được liên kết với nhu mô thông qua lớp màng đáy. Phần đáy là lớp biểu mô lát tầng không sừng hóa, trong đó chứa các tế bào hình ly (còn gọi là tuyến nhầy đơn bào) và các cấu trúc tuyến khác như tuyến lệ phụ. Bên trong nhu mô kết mạc có chứa mạng lưới bạch huyết với các tế bào lympho, dưỡng bào và đại thực bào, cùng với một mạng mạch máu dày đặc.

Chức năng của kết mạc

Kết mạc đóng vai trò bảo vệ bề mặt mắt và tạo điều kiện cho nhãn cầu vận động linh hoạt nhờ vào cấu trúc nếp gấp đặc biệt ở cùng đồ và nếp bán nguyệt. Nhờ đó, mi mắt có thể di chuyển dễ dàng, không gây chà xát hay kích ứng cho mắt, dựa vào các nếp gấp và sự lỏng lẻo trong mối liên kết với các mô kế cận.

Kết mạc còn có chức năng duy trì sinh lý giác mạc bằng cách giúp bề mặt mắt trở nên trơn láng, nhờ vào hoạt động tiết dịch của các tuyến bên trong nó. Ngoài ra, kết mạc còn tạo thành một hàng rào bảo vệ chống lại các tác nhân xâm nhập từ bên ngoài, thông qua sự hiện diện của cấu trúc hạnh nhân và thành phần lysozyme có trong nước mắt.

Cấu tạo của kết mạc

Kết mạc nhãn cầu là một phần của kết mạc có chức năng bao phủ nhãn cầu, trong khi kết mạc mi mắt (sụn mi) là phần phủ lên các cấu trúc bên trong mí mắt.

Về mặt mô học, kết mạc bao gồm:

• Biểu mô kết mạc có cấu tạo từ 2-5 lớp tế bào, với lớp đáy là tế bào hình trụ và mỏng dần về phía bề mặt. Khi mắt bị khô hoặc tổn thương mi kéo dài, lớp biểu mô này có thể bị sừng hóa.
• Nhu mô kết mạc là lớp mô đệm giàu mạch máu, được ngăn cách với lớp biểu mô bằng màng cơ bản. Đặc biệt, nhu mô kết mạc có chứa nhiều tuyến lệ phụ như tuyến Krause ở túi cùng kết mạc, tuyến Wolfring ở rìa sụn mi trên và túi cùng kết mạc (thuộc loại tuyến nang có ống)… và tuyến chế nhày. Nước mắt được chế tiết từ các tuyến có vai trò trong việc tạo thành lớp film nước mắt bảo vệ bề mặt nhãn cầu.

Các bệnh về kết mạc

Viêm kết mạc

Viêm kết mạc hay còn được biết đến với tên gọi phổ biến là đau mắt đỏ, là tình trạng viêm nhiễm lớp màng trong suốt bao phủ bề mặt nhãn cầu (tròng trắng) và mặt trong của mí mắt. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và thường ở dạng nhẹ, không gây tổn thương mắt hay ảnh hưởng thị lực.

Khô mắt

Khô mắt: là một tình trạng phổ biến, xảy ra khi mắt bạn không sản xuất đủ nước mắt hoặc nước mắt không có chất lượng tốt để giữ ẩm và nuôi dưỡng mắt. Đây là tình trạng phổ biến ở dân văn phòng do sử dụng máy tính thường xuyên. Bệnh tuy không nghiêm trọng nhưng gây mỏi mắt và có thể ảnh hưởng đến thị lực.

Mộng thịt

Mộng thịt: (hay còn gọi là mộng mắt) là tình trạng tăng sinh quá mức của mô kết mạc, tạo thành một khối mô mềm, có hình tam giác hoặc cánh quạt, thường xuất hiện ở góc trong hoặc góc ngoài của mắt và có thể lan rộng vào giác mạc. Đây là một tổn thương lành tính, phát triển chậm và thường vô hại. Tuy nhiên, đôi khi nó có thể lan rộng ra, ảnh hưởng đến giác mạc trung tâm và làm giảm thị lực.

Bệnh mắt hột

Bệnh mắt hột: là một bệnh nhiễm trùng mắt mãn tính do vi khuẩn Chlamydia trachomatis gây ra. Bệnh đặc trưng bởi các hột nhỏ (nhú) trên kết mạc, thường kèm theo viêm kết mạc và giác mạc. Nếu không được điều trị, bệnh có thể dẫn đến mù lòa. Bệnh lây lan qua việc dùng chung đồ cá nhân với người bệnh, ví dụ như khăn mặt.

Bệnh kết mạc thường dễ điều trị, nhưng nếu không được chữa trị đúng cách có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến suy giảm thị lực hoặc mù lòa.

Các biện pháp chăm sóc và bảo vệ kết mạc

Nếu có bất kỳ triệu chứng bất thường nào ở mắt như đỏ mắt, ngứa mắt, chảy nước mắt, đau mắt hoặc giảm thị lực, bạn nên đến bác sĩ chuyên khoa mắt để được thăm khám và điều trị kịp thời. Dưới đây là một số biện chăm sóc và bảo vệ kết mạc:

• Để giữ vệ sinh mắt, cần rửa tay thường xuyên, tránh chạm tay bẩn vào mắt và dùng khăn sạch hoặc bông vô trùng khi lau mắt.
• Nếu đeo kính áp tròng, hãy tuân thủ các hướng dẫn về vệ sinh, bảo quản và thời hạn sử dụng để tránh gây nhiễm trùng kết mạc.
• Bảo vệ mắt khỏi tác nhân môi trường, nên đeo kính bảo hộ khi tiếp xúc với bụi, hóa chất hoặc môi trường ô nhiễm, và đeo kính râm chống tia UV khi ra nắng.
• Nếu có tiền sử dị ứng, hãy hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, lông thú, đồng thời giữ môi trường sống sạch sẽ và sử dụng máy lọc không khí nếu cần
• Để duy trì độ ẩm cho mắt, hãy dùng nước mắt nhân tạo khi cảm thấy khô mắt, đặc biệt khi làm việc lâu với máy tính hoặc trong môi trường máy lạnh, và chớp mắt thường xuyên để phân bố nước mắt đều hơn.
• Để tăng cường sức khỏe mắt, hãy nghỉ ngơi đầy đủ, ăn uống thực phẩm giàu vitamin A, C, E và omega-3, uống đủ nước và tránh hút thuốc lá vì khói thuốc có thể gây kích ứng kết mạc.
• Để giảm căng thẳng cho kết mạc khi sử dụng thiết bị điện tử, hãy điều chỉnh thời gian và khoảng cách, đồng thời áp dụng quy tắc 20-20-20: cứ 20 phút nhìn màn hình thì nghỉ 20 giây bằng cách nhìn xa 20 feet (6 mét).
• Nên khám mắt định kỳ với bác sĩ chuyên khoa mắt ít nhất mỗi năm một lần để phát hiện và điều trị sớm các vấn đề về mắt.

Để bảo vệ sức khỏe mắt và ngăn ngừa các bệnh về kết mạc, điều quan trọng là phải khám mắt định kỳ và đi khám bác sĩ ngay khi có bất kỳ triệu chứng bất thường nào. Bên cạnh đó, cần bảo vệ mắt khỏi tác hại của ánh sáng xanh từ màn hình điện tử, duy trì độ ẩm cho mắt và đảm bảo một chế độ dinh dưỡng cân đối. Những biện pháp này sẽ giúp hỗ trợ sức khỏe của kết mạc và mắt nói chung, từ đó bảo vệ thị lực của bạn.

Khuyến cáo y khoa: Các bài viết của Phòng khám Đa khoa Phương Nam chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.