Xét Nghiệm Đường Máu Mao Mạch Thực Hiện Như Thế Nào?

Bác sĩ tư vấn Y khoa

Cử nhân Trương Thị Thanh Hương

Cử nhân Xét nghiệm I Đa khoa Phương Nam

Đặt lịch Xem hồ sơ

Xét nghiệm đường máu mao mạch là gì?

Xét nghiệm đường máu mao mạch được xem là một kỹ thuật tương đối đơn giản. Nó được ứng dụng trong các trường hợp cần theo dõi và chữa trị bệnh đái tháo đường. Tuy nhiên, để hạn chế ảnh hưởng đến kết quả, việc đo lượng đường trong máu cũng cần thực hiện đúng quy trình kỹ thuật. Thời gian đo đường máu mao mạch tối ưu nhất là trước và sau bữa ăn từ 1 – 2 giờ. 

Ưu điểm của xét nghiệm đường huyết mao mạch

Kỹ thuật xét nghiệm đường máu mao mạch đã được áp dụng từ lâu trong y khoa và sở hữu nhiều ưu điểm nổi bật:

• Lượng máu lấy từ cơ thể người bệnh có số lượng rất nhỏ và thực hiện đơn giản hơn nhiều so với hình thức lấy máu tĩnh mạch.
• Trong những trường hợp cần thiết, xét nghiệm mao mạch tại giường vẫn có thể thực hiện được mà không tác động đến kết quả chỉ số.
• Bệnh nhân không quá đau đớn khi lấy mẫu và vẫn đảm bảo tính thẩm mỹ ở vị trí lấy máu. 
• Biện pháp này phù hợp với các bệnh nhân tiểu đường phải thường xuyên kiểm tra đường huyết.

Chỉ định và chống chỉ định xét nghiệm đường huyết mao mạch

Dưới đây là các chỉ định và chống chỉ định xét nghiệm đường máu mao mạch:

 Chỉ định

• Dựa vào diễn biến bệnh và nhu cầu của bệnh nhân, bác sĩ sẽ chỉ định số lần làm xét nghiệm đường máu mao mạch cũng như thời điểm thực hiện phù hợp. Trường hợp bệnh nhân đang điều chỉnh liều thuốc hạ đường máu, điều trị bằng Insulin hoặc mẹ bầu bị đái tháo đường thai kỳ có thể làm xét nghiệm một đến nhiều lần trong ngày. 
• Những thời điểm khác: Bệnh nhân đái tháo đường có thể xét nghiệm vào bất kỳ lúc nào bác sĩ nhận thấy xuất hiện triệu chứng bất thường như: Đi tiểu nhiều, uống nhiều nước hơn, khát nhiều, bủn rủn tay chân, đói, vã mồ hôi ngay cả trước và sau khi tập thể dục. 

 Chống chỉ định

Hiện vẫn chưa có chống chỉ định tuyệt đối với kỹ thuật thử đường máu.

Quy trình thực hiện xét nghiệm đường máu mao mạch

Xét nghiệm đường máu mao mạch được thực hiện theo các bước cơ bản dưới đây:

 Chuẩn bị cho bệnh nhân

• Kiểm tra họ tên bệnh nhân, số giường và giờ được chỉ định thử đường máu.
• Tiến hành thông báo, hướng dẫn, giải thích để người bệnh hợp tác.
• Đề nghị bệnh nhân rửa sạch và lau khô tay hoặc dùng bông cồn sát trùng rồi để khô.
• Để bệnh nhân ngồi hoặc nằm ở tư thế thích hợp.

 Chuẩn bị dụng cụ

• Dụng cụ bắt buộc gồm có bút chích máu, kim chích máu, que thử đường máu, máy thử đường máu và bảng theo dõi đường máu. 
• Kiểm tra máy thử (pin, tình trạng máu), que thử đường máu (thời hạn sử dụng kể từ lúc mở hộp que thử).
• Bông khô và bông cồn 70 độ.
• Hộp đựng chất thải như kim chích máu, que thử đã qua sử dụng.

 Các bước tiến hành

• Bước 1: Điều dưỡng rửa tay sạch sẽ, đeo khẩu trang, đội mũ.
• Bước 2: Kiểm tra độ dày của da bệnh nhân, tiến hành lắp kim vào bút chích máu rồi điều chỉnh độ sâu sao cho phù hợp.
• Bước 3: Lấy que thử ra khỏi hộp cẩn thận rồi đậy nắp kín lại ngay.
• Bước 4: Tiến hành đưa que thử vào máy để tự khởi động hoặc bật máy thử đường huyết. Sau đó đối chiếu code hiện trên máy xem có trùng với code của que thử hay không. Trường hợp không trùng phải điều chỉnh lại cho đúng.
• Bước 5: Điều dưỡng vuốt nhẹ tay bệnh nhân từ gốc ngón tay đến đầu ngón tay để dồn máu. Lưu ý, có thể chọn một trong bốn ngón 2, 3, 4, 5. Tiếp theo, đưa đầu bút chích máu vào mép ngoài cạnh đầu ngón rồi bấm nút để chích máu và nặn nhẹ lấy đủ giọt máu. Lượng máu được lấy nhiều hay ít sẽ còn tùy vào từng loại máy.
• Bước 6: Tùy vào loại máy được sử dụng mà máu được thấm vào giấy thử rồi cắm vô máy hoặc đặt bên cạnh để que thử hút máu. 
• Bước 7: Dùng bông khô vệ sinh vị trí lấy mẫu trên tay bệnh nhân.
• Bước 8: Chờ từ 5 – 45 giây để máy hiện kết quả. Sau đó thông báo kết quả cho bệnh nhân và dặn dò những điều cần thiết.
• Bước 9: Loại bỏ ngay que thử và kim đã sử dụng vào hộp đựng rác thải y tế.
• Bước 10: Thu dọn dụng cụ sạch sẽ, rửa tay.

*Lưu ý một vài lỗi có thể gặp khi làm xét nghiệm đường máu mao mạch: 

• Ngón tay bị ướt (do nước, cồn) làm loãng và không tạo được giọt máu khiến kết quả sai lệch.
• Không điều chỉnh code máy phù hợp với que thử.
• Que thử hết hạn sử dụng hoặc có dấu hiệu bị ẩm.
• Lấy không đủ lượng máu khiến kết quả không chính xác hoặc làm hỏng que thử.

Cách đọc kết quả xét nghiệm đường huyết mao mạch

Kết quả xét nghiệm đường máu mao mạch sẽ tùy thuộc vào từng người bệnh cụ thể. Theo khuyến cáo của ADA (Hiệp hội đái tháo đường Hoa Kỳ) vào năm 2015, chỉ số xét nghiệm đường máu mao mạch sau ăn 2 giờ < 10 mmol/l và từ 4,4 – 7,2 mmol/l trước ăn là đạt mục tiêu. Đối với mẹ bầu có chẩn đoán đái tháo đường thai kỳ thì chỉ số mục tiêu sẽ được kiểm soát chặt chẽ hơn:

Người làm xét nghiệm cần ghi lại phiếu điều dưỡng gồm ngày giờ đo, tiến hành ghi kết quả vào sổ theo dõi, thông báo với bác sĩ và xử lý kịp thời khi kết quả quá thấp (LO) hoặc quá cao (HI).

Cần làm gì khi bị bệnh đái tháo đường?

Một số trường hợp có thể đẩy lùi được bệnh đái tháo đường mà không cần dùng thuốc, sống chung với nó một cách an toàn thông qua việc thay đổi thói quen ăn uống, vận động, sinh hoạt. 

Luyện tập thể thao là việc làm không thể thiếu với người mắc bệnh đái tháo đường. Tuy nhiên, để chọn lựa môn thể thao phù hợp, bệnh nhân cần kiểm tra những biến chứng về mắt, thần kinh, tim mạch, xương khớp. Trong đó, đi bộ là phương pháp vận động thông dụng nhất. Người già có thể đi bộ khoảng 10 – 15 phút/ngày và lặp lại 3 lần/ngày. Người trẻ nên luyện tập khoảng 60 phút/ngày, có thể kèm theo các bài tập nặng hơn.

Để cung cấp năng lượng cho cơ thể một cách vừa đủ đồng thời duy trì sức khỏe ổn định, bệnh nhân cần áp dụng chế độ dinh dưỡng và dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.