Xét Nghiệm Tế Bào Học Là Gì? Có Ưu Và Nhược Điểm Gì?

Xét nghiệm tế bào học là gì?

Xét nghiệm tế bào học (Cytology hoặc Cytopathology) có giá trị cao và khá thông dụng. Xét nghiệm được thực hiện nhằm mục đích khảo sát các tế bào rời hoặc cụm tế bào lẫn trong dịch lỏng có thể quan sát dưới kính hiển vi. Đôi khi chỉ cần dùng một giọt máu hoặc chất dịch tương tự như xét nghiệm FNA. Nhưng cũng có trường hợp cần đến cả chai chất dịch màng phổi hoặc ổ bụng.

Lấy một mẫu thử tế bào sẽ hạn chế biến chứng, ít gây mệt và tiết kiệm hơn cho bệnh nhân so với hình thức sinh thiết mô bệnh học. Sinh thiết thường cho ra kết quả chính xác hơn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, mức độ chính xác giữa hai phương pháp gần như nhau. Do đó, việc lựa chọn kỹ thuật xét nghiệm tế bào học hay sinh thiết sẽ phụ thuộc vào quyết định của bác sĩ khi đã cân nhắc nhiều yếu tố liên quan. 

Các phương pháp chẩn đoán và quy trình xét nghiệm tế bào học

Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán và quy trình xét nghiệm tế bào học, bạn hãy tham khảo nhé:

 Phương pháp chọc hút kim nhỏ

Đây là phương pháp xét nghiệm tế bào ung thư thường được dùng nhất. Để lấy ra một ít dịch u, người ta sẽ sử dụng kim và bơm tiêm chọc vào khối u. Với những u khó sờ thấy hoặc kích thước nhỏ, bác sĩ có thể chọc kim dưới hướng dẫn của siêu âm. 

Dịch u được lấy ra rồi phết trên lam kính, cố định, nhuộm và đọc kết quả dưới kính hiển vi quang học. Phương pháp chọc hút kim nhỏ ngày nay còn được áp dụng trên những tổn thương không sờ thấy. Đó là chọc hút tế bào thông qua định vị không gian ba chiều dưới hướng dẫn của chẩn đoán hình ảnh, cụ thể như sau:

• Chọc hút kim nhỏ u vú dưới hướng dẫn của hình thức chụp vú.
• Chọc u gan, u giáp trạng dưới hướng dẫn của siêu âm.
• Chọc u phổi và những khối u sâu bên trong ổ bụng dưới hướng dẫn của CT.

Xét nghiệm này có độ chính xác lên đến 90%.

 Phương pháp áp lam

• Phương pháp áp lam được dùng trong những trường hợp như khối u lở loét, chảy dịch núm vú.
• Kỹ thuật này đơn giản nhưng cho ra tỷ lệ dương tính thấp. Điển hình như chẩn đoán tế bào học thông qua áp lam đối với người mắc ung thư vú bằng dịch núm vú chỉ có thể phát hiện được 40 – 60% các ca bệnh.
• Chẩn đoán tức thì: Bác sĩ sẽ áp lam kính để chẩn đoán bằng tế bào học trong trường hợp không có máy cắt lạnh.

 Dịch phết lam kính

Kỹ thuật này chủ yếu được dùng để làm phiến đồ âm đạo, phết trên lam kính rồi nhuộm tiêu bản để tiến hành chẩn đoán tế bào học. Dịch phết âm đạo là phương pháp xét nghiệm tế bào học cổ tử cung rất quan trọng, giúp phòng ngừa và phát hiện sớm bệnh lý này. 

Thông qua phiến đồ âm đạo, bác sĩ có thể nhận ra những tổn thương viêm không đặc hiệu, viêm đặc hiệu (trùng roi, nấm, liên quan đến việc nhiễm virus), các bất thường ở tế bào từ mức độ nhẹ. Ví dụ như biến đổi tế bào chưa có ý nghĩa đến những tổn thương nội mô độ thấp (loạn sản nhẹ) hay các tổn thương nội biểu mô độ cao (loạn sản vừa, nặng, ung thư biểu mô tại chỗ) hoặc ung thư biểu mô xâm nhập. 

 Dịch tiết

Dịch tiết vào các ống, khoang tự nhiên của cơ thể:

• Màng tinh hoàn, màng tim, màng bụng, màng phổi, dịch đờm. Sau đó ly tâm dịch, làm tiêu bản tế bào học.
• Trong trường hợp u bàng quang, u thận có đái máu, bác sĩ sẽ tiến hành lấy nước tiểu ly tâm tìm tế bào lạ. Đây là được xem là một hình thức xét nghiệm tế bào học nước tiểu.
• Dịch tiết núm vú. 

Chẩn đoán tế bào học bằng dịch tiết chỉ phát hiện ra 40 – 50% các trường hợp ác tính. 

Ưu, nhược điểm của phương pháp xét nghiệm tế bào học

Phương pháp xét nghiệm tế bào học có một số ưu, nhược điểm nhất định:

 Ưu điểm

• Chẩn đoán nhanh: Có thể đưa ra chẩn đoán trong vòng 30 – 60 phút.
• Độ chính xác cao: Khi chọc hút kim nhỏ tại những trung tâm chuyên khoa sâu, độ nhạy có thể đạt từ 0,85 – 0,9, giá trị dự báo dương tính ở mức 0,99 và độ đặc hiệu là 0,9. 
• Đơn giản: Kỹ thuật ly tâm hoặc chọc hút kim rất đơn giản.
• Chi phí thấp: Chỉ cần dùng cồn, bông, bơm tiêm. 
• Biến chứng ít: Một số biến chứng ít gặp có thể kể đến là tràn khí màng phổi, nhiễm trùng, tụ máu,…
• Trong một số trường hợp có thể xác định được mô bệnh.
• Có thể dùng tiêu bản tế bào học để nhuộm hóa mô miễn dịch.

 Nhược điểm

Âm tính giả do:

• Xơ quá nhiều, u hoại tử nên tế bào không có hoặc rất ít hiện diện. 
• Lấy không trúng u vì chọc kim ra ngoài u.
• Do tế bào u và bình thường có đặc điểm gần giống nhau nên dễ nhầm lẫn, khó chẩn đoán.
• Đòi hỏi người lấy bệnh phẩm phải có kinh nghiệm.

Dương tính giả do:

• Tính chất tế bào không điển hình.
• Tế bào biến đổi sau xạ trị.
• Phụ thuộc vào kinh nghiệm của những nhà tế bào học.