Dị ứng mắt: Nguyên nhân, triệu chứng và biện pháp phòng ngừa

Bác sĩ tư vấn Y khoa

Bác sĩ Nguyễn Ngọc Minh Quyên

Bác sĩ Nhãn khoa

Đặt lịch Xem hồ sơ

Dị ứng mắt là gì?

Dị ứng mắt (hay còn gọi viêm kết mạc dị ứng) là một trong những dạng dị ứng phổ biến nhất. Tình trạng này xảy ra khi các chất dị nguyên bám vào mắt, khiến cơ thể sản sinh ra histamin để chống lại các tác nhân gây dị ứng. Tuy nhiên, đôi khi hệ miễn dịch có thể phản ứng sai lệch với những chất không nguy hiểm, dẫn đến việc kích hoạt các cơn dị ứng. Khi phản ứng dị ứng xảy ra, mắt sẽ xuất hiện các triệu chứng như sưng, đỏ, ngứa, rát và chảy nước mắt.

Phần lớn các trường hợp dị ứng mắt thường đi kèm với dị ứng mũi, biểu hiện qua các triệu chứng như nghẹt mũi, ngứa mũi hoặc hắt hơi. Tình trạng dị ứng này thường mang tính tạm thời và có thể xuất hiện theo mùa trong năm. Nguyên nhân gây dị ứng mắt chủ yếu đến từ các tác nhân trong môi trường, khi mắt tiếp xúc với các chất như nước hoa, phấn hoa, lông động vật, bụi, khói hoặc một số loại thực phẩm có khả năng gây dị ứng.

Nguyên nhân mắt bị dị ứng

Mắt bị dị ứng là tình trạng phổ biến, xảy ra khi mắt phản ứng với một chất kích thích, được gọi là dị nguyên. Khi cơ thể tiếp xúc với dị nguyên, hệ thống miễn dịch sẽ giải phóng histamin và các chất khác để chống lại chất gây dị ứng, gây ra các triệu chứng khó chịu ở mắt.

Phấn hoa

Dị ứng mắt (hay viêm kết mạc dị ứng) do phấn hoa là tình trạng phổ biến, đặc biệt trong mùa hoa nở. Nguyên nhân là do hệ miễn dịch nhận diện phấn hoa như một vật lạ xâm nhập vào cơ thể và cần phải tiêu diệt. Thêm vào đó, thành phần của phấn hoa chứa nhiều chất dễ kích thích phản ứng miễn dịch như protein, cellulose, pentose, dextrin và phosphore.

Các loại phấn hoa gây dị ứng thường có kích thước rất nhỏ, chưa đến 0,5mm. Trong đó, phấn hoa từ cỏ và các cây thụ phấn nhờ gió có khả năng gây dị ứng cao hơn so với các loại thực vật có hoa khác. Mặc dù dị ứng phấn hoa không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe, nhưng nó gây ra nhiều phiền toái với các triệu chứng điển hình như ngứa, đỏ và chảy nước mắt.

Mạt bụi

Mạt bụi là những sinh vật cực nhỏ, thường sống trong các vật dụng gia đình như giường và thảm. Tuy chúng không cắn, đốt hay cư trú trên cơ thể người, nhưng mạt bụi có thể gây ra nhiều dạng dị ứng từ nhẹ đến nặng. Trong trường hợp nặng, người bệnh có thể bị hắt hơi, ho, nghẹt mũi, hoặc hen suyễn kéo dài. Khi dị ứng với mạt bụi, mắt thường xuất hiện các triệu chứng như đỏ, ngứa và chảy nước.

Khói

Khói bụi từ thuốc lá và môi trường ô nhiễm cũng là một trong những tác nhân gây dị ứng mắt. Khi tiếp xúc với khói, hệ miễn dịch trong cơ thể sẽ phản ứng bằng cách sản sinh ra các chất để chống lại tác nhân này. Các triệu chứng điển hình khi mắt tiếp xúc với khói thường là cảm giác cay cay và chảy nước mắt.

Nước hoa

Nước hoa được sản xuất từ các hương liệu và hóa chất có mùi thơm, trong đó một số thành phần có hại cho sức khỏe có thể không được ghi rõ trên bao bì. Do đó, tiếp xúc với những thành phần và hóa chất không rõ ràng này có thể trở thành tác nhân gây dị ứng cho mắt, hô hấp, da và các bộ phận khác. Theo thống kê, khoảng 2% dân số thế giới mắc dị ứng với các hương liệu có trong nước hoa.

Triệu chứng dị ứng mắt

Khi cơ thể tiếp xúc với dị nguyên, hệ thống miễn dịch sẽ giải phóng histamin và các chất khác để chống lại chất gây dị ứng, gây ra các triệu chứng khó chịu ở mắt.

 Mắt đỏ

Tình trạng mắt đỏ thường là dấu hiệu của dị ứng, xảy ra khi mắt tiếp xúc với các chất gây kích ứng. Mắt đỏ là do các mạch máu nhỏ giữa màng cứng và kết mạc giãn nở, thường do các yếu tố môi trường như khói, bụi hoặc hóa chất gây ra.

Chảy nước mắt

Chảy nước mắt thường do nhiễm trùng hoặc dị ứng gây ra. Khi bị dị ứng, cơ thể giải phóng histamin để chống lại các tác nhân gây hại, dẫn đến tình trạng chảy nước mắt và ngứa mắt.

Nhạy cảm với ánh sáng

Chứng sợ ánh sáng (nhạy cảm với ánh sáng) là tình trạng mắt cảm thấy khó chịu khi tiếp xúc với ánh sáng, dù là ánh sáng mặt trời, đèn huỳnh quang hay đèn sợi đốt, khiến người bệnh phải nheo mắt hoặc nhắm mắt. Đây không phải là một bệnh lý riêng biệt mà thường là dấu hiệu của các vấn đề khác như nhiễm trùng hoặc dị ứng mắt.

Ngứa ngáy

Ngứa mắt thường là do dị ứng với các tác nhân như bụi, khói, phấn hoa hoặc lông động vật. Mặc dù thường không nguy hiểm, cần tránh dụi mắt để ngăn ngừa trầy xước giác mạc. Việc dụi mắt quá nhiều để giảm ngứa có thể dẫn đến sẹo giác mạc và suy giảm thị lực nghiêm trọng.

 Nóng rát

Cảm giác nóng rát ở mắt thường là dấu hiệu của dị ứng, do mắt tiếp xúc với các chất kích ứng từ môi trường như khói thuốc, mạt bụi, nấm mốc, phấn hoa hoặc vảy da thú cưng. Tình trạng này cũng có thể xảy ra khi mắt tiếp xúc với hóa chất trong dầu gội, clo từ hồ bơi, kem chống nắng, xà phòng hoặc các sản phẩm làm đẹp khác.

Mí mắt sưng

Sưng mí mắt là một triệu chứng phổ biến khi mắt bị dị ứng, thường đi kèm với ngứa, đỏ và đau nhức. Tình trạng này biểu hiện bằng sự sưng phù ở một hoặc cả hai mí mắt trên và dưới, có thể xảy ra ở một hoặc cả hai mắt. Sưng mí mắt là do sự tích tụ chất lỏng hoặc viêm ở các mô mỏng xung quanh mắt (còn gọi là mắt sưng húp).

Cảm giác cộm

Cảm giác cộm xốn thường xuất hiện khi có bụi hoặc dị vật lọt vào mắt. Phản ứng tự nhiên là chảy nước mắt và ngứa, khiến người ta dụi mắt. Tuy nhiên, hành động này có thể gây tổn thương, thậm chí trầy xước giác mạc. Nếu không được điều trị đúng cách, xước giác mạc có thể dẫn đến sẹo giác mạc và suy giảm thị lực nghiêm trọng.

Các biểu hiện thường gặp khi cảm thấy cộm trong mắt bao gồm:

• Mắt có ghèn và nhìn mờ;
• Chảy nước mắt nhiều;
• Cảm giác cay hoặc đau rát trong mắt;
• Mắt có thể chuyển sang màu vàng nâu và các mạch máu trở nên rõ hơn.

Các triệu chứng dị ứng mắt có thể xuất hiện ở một hoặc cả hai mắt, đi kèm với các triệu chứng khác như sổ mũi, hắt hơi và cảm giác nóng rát. Để xác định chính xác liệu bạn có bị dị ứng mắt hay không, nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và tư vấn điều trị kịp thời.

Phương pháp chẩn đoán

Để chẩn đoán dị ứng mắt, bác sĩ nhãn khoa sẽ tiến hành khai thác bệnh sử chi tiết của bệnh nhân, bao gồm cả tiền sử gia đình, đồng thời thăm khám lâm sàng kỹ lưỡng để đánh giá các triệu chứng.

Bác sĩ nhãn khoa sẽ sử dụng kính hiển vi đèn khe để kiểm tra mắt và đánh giá mức độ dị ứng. Trong trường hợp dị ứng nghiêm trọng hoặc khi các triệu chứng không rõ ràng, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm để kiểm tra một loại tế bào bạch cầu cụ thể (bạch cầu ái toan) nhằm chẩn đoán chính xác.

Dị ứng mắt có nguy hiểm không?

Dị ứng mắt có thể gây ra những tổn thương nghiêm trọng cho mắt nếu không được điều trị kịp thời. Cụ thể như sau: 

• Viêm giác mạc có thể do nhiều nguyên nhân như nhiễm vi khuẩn, virus (thủy đậu, Herpes, zona), nhiễm trùng hoặc độc tố. Tình trạng này gây ra viêm (có hoặc không có mủ), hoại tử, dẫn đến suy giảm thị lực và thậm chí mù lòa nếu không được điều trị sớm.
• Viêm kết mạc dị ứng là một trong những tổn thương mắt phổ biến nhất. Người bệnh thường có các triệu chứng như chảy nước mắt, ngứa mắt, gỉ mắt nhiều (thường trong suốt, có thể dai, dính hoặc lỏng). Khi bệnh nặng hơn, có thể gây co giật mí mắt, sưng phù hoặc nhạy cảm với ánh sáng.

Cách điều trị dị ứng ở mắt

Việc điều trị dị ứng mắt phụ thuộc vào nguyên nhân gây dị ứng và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến:

Tránh các chất gây dị ứng:

• Để giảm thiểu dị ứng mắt do phấn hoa, đặc biệt là vào mùa xuân, hạ và thu, nên đóng cửa sổ (nhất là cửa sổ hướng vườn), sử dụng điều hòa, và đeo kính râm khi ra ngoài. Tránh sử dụng quạt gần cửa sổ để không hút phấn hoa và các chất kích ứng vào nhà, đồng thời giữ cho các thiết bị điều hòa luôn sạch sẽ.
• Nấm mốc, bụi bẩn và lông thú cưng là những nguyên nhân phổ biến gây dị ứng mắt. Để hạn chế tình trạng này, cần kiểm soát độ ẩm trong nhà (duy trì ở mức 30-50%) và thường xuyên vệ sinh các khu vực dễ phát triển nấm mốc như tầng hầm, phòng tắm và nhà bếp.
• Để giảm thiểu dị ứng mắt do mạt bụi, hãy thường xuyên lau dọn và vệ sinh các vật dụng trong gia đình, đặc biệt là giường, gối, nệm và thảm.
• Nếu bạn bị dị ứng với vật nuôi, hãy hạn chế tiếp xúc bằng cách để chúng ở bên ngoài và tuyệt đối không cho vào phòng ngủ để tránh tích tụ lông, phân và nước tiểu. Nên thay thảm bằng sàn gỗ hoặc gạch vì lông thú dễ bám vào thảm hơn. Sau khi chạm vào thú cưng, hãy rửa tay kỹ bằng xà phòng.
• Không dụi mắt để tránh gây tổn thương.

Thuốc

• Thuốc nhỏ mắt nhân tạo: giúp rửa trôi các tác nhân gây dị ứng, giảm khô mắt và tăng độ ẩm cho mắt. Bạn có thể mua các loại thuốc này tại các nhà thuốc mà không cần đơn và sử dụng tối đa 6 lần mỗi ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Thuốc kháng histamin dạng uống có thể giúp giảm ngứa và rát mắt do dị ứng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chúng có thể gây tác dụng phụ là khô mắt, hoặc thậm chí làm các triệu chứng dị ứng trở nên tồi tệ hơn.
• Chất ổn định tế bào mast có thể giúp giảm các triệu chứng dị ứng như ngứa, đỏ mắt, chảy nước mắt và nóng rát. Thông thường, cần sử dụng thuốc này khoảng 1-2 lần mỗi ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Thuốc nhỏ mắt chứa corticosteroid có thể giúp làm giảm các triệu chứng dị ứng mắt nghiêm trọng và dai dẳng như ngứa, đỏ và sưng. Tuy nhiên, do tiềm ẩn các tác dụng phụ nghiêm trọng, bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ nhãn khoa trước khi sử dụng loại thuốc này.
• Liệu pháp miễn dịch (tiêm phòng dị ứng) có thể được chỉ định nếu thuốc nhỏ mắt và các biện pháp kiểm soát dị ứng khác không mang lại hiệu quả. Bác sĩ sẽ tiêm một lượng nhỏ các chất gây dị ứng vào cơ thể để tăng cường khả năng miễn dịch với các chất này.

Các biện pháp phòng ngừa dị ứng mắt

Dị ứng mắt gây ra nhiều khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, có nhiều cách để phòng ngừa dị ứng mắt hiệu quả. Dưới đây là một số biện pháp bạn có thể tham khảo:

• Hạn chế đưa tay dụi mắt: Khi bị dị ứng mắt, việc loại bỏ các tác nhân gây kích ứng càng sớm càng tốt là rất quan trọng. Tuyệt đối không dụi mắt, vì hành động này có thể kích hoạt các tế bào mast giải phóng thêm histamin, làm cho tình trạng dị ứng trở nên nghiêm trọng hơn. Thay vào đó, bạn có thể chườm lạnh lên mắt để giúp giảm ngứa và cảm giác nóng rát,…
• Vệ sinh khu vực sống: Để hạn chế dị ứng mắt, hãy giữ cho không gian sống sạch sẽ, thoáng mát, thường xuyên hút bụi mọi ngóc ngách và duy trì độ ẩm trong nhà ở mức 30-50%. Nấm mốc, bụi bẩn, vảy da thú cưng,… đều là những tác nhân gây dị ứng mắt, và độ ẩm cao tạo điều kiện thuận lợi cho nấm mốc phát triển.
• Rửa tay thường xuyên: Hãy rửa tay thường xuyên để ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn. Nên sử dụng khăn giấy dùng một lần để lau khô tay và tuyệt đối tránh chạm tay vào mắt hoặc dụi mắt.
• Giữ vật nuôi xa giường ngủ: Để giảm nguy cơ dị ứng mắt do thú cưng, hãy hạn chế tiếp xúc với chúng. Tránh để thú cưng lên giường, thảm hoặc ghế bọc vì những đồ vật này dễ bám vảy da, phân và nước tiểu của chúng. Sau khi tiếp xúc với thú cưng, hãy rửa tay kỹ lưỡng bằng xà phòng và giặt quần áo.

Dị ứng mắt là một tình trạng phổ biến và gây nhiều khó chịu, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa sẽ giúp bạn bảo vệ đôi mắt khỏe mạnh và tận hưởng cuộc sống một cách trọn vẹn. Hãy luôn lắng nghe cơ thể, tìm hiểu kỹ lưỡng và tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để có phương pháp điều trị dị ứng mắt phù hợp nhất.

Khuyến cáo y khoa: Các bài viết của Phòng khám Đa khoa Phương Nam chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.