Siêu Âm Dịch Ổ Bụng Có Vai Trò Gì? Đánh Giá Thế Nào?

Vai trò của siêu âm dịch ổ bụng

Tại Việt Nam, có nhiều trường hợp bị tai nạn giao thông gặp chấn thương bụng kín. Đây là những chấn thương nặng, cần được nhận biết, tiến hành chữa trị kịp thời. Trong cấp cứu, tràn dịch ổ bụng là dấu hiệu quan trọng. Bác sĩ thường chỉ định phương pháp chụp cắt lớp vi tính và siêu âm dịch ổ bụng để chẩn đoán. Với chấn thương bụng, việc phát hiện tình trạng tổn thương ổ bụng có ý nghĩa lớn, góp phần quyết định đến phác đồ điều trị. 

Cắt lớp vi tính là phương pháp hiện đại, được ứng dụng phổ biến. Thế nhưng việc trang bị máy CT vẫn còn gặp khó khăn, đặc biệt là ở những cơ sở y tế tuyến dưới, nơi xa thành phố. Do đó, siêu âm ổ bụng chính là kỹ thuật được ứng dụng nhiều hơn vì dễ thực hiện, hiệu quả, có độ nhạy, chính xác, đặc hiệu cao. Cụ thể, chính xác đến 98%, đặc hiệu 100% và nhạy 89%. Siêu âm nhanh (FAST) ở 4 vùng màng ngoài tim, tiểu khung, lách, gan giúp đánh giá được dịch ổ bụng, huyết động mạch. 

Ngoài bác sĩ chuyên ngành chẩn đoán hình ảnh, bác sĩ đa khoa cũng có thể thực hiện kỹ thuật siêu âm dịch ổ bụng. Nếu dịch ổ bụng nhiều, tăng nhanh,… cho thấy tiên lượng không khả quan trong việc điều trị bảo tồn thất bại. Lúc này cần tiến hành mở bụng để cầm máu, cấp cứu ngay. Với tổn thương chưa ảnh hưởng đến huyết động, không gây chảy máu thì cần theo dõi, chữa trị cho người bệnh. 

Cách ước tính lượng dịch tự do trong ổ bụng

Chúng ta đã biết siêu âm dịch ổ bụng có vai trò gì. Vậy cách ước tính lượng dịch tự do trong ổ bụng như thế nào? Có thể lượng giá thể tích dịch bằng số khoang phúc mạc xuất hiện dịch. Thể tích dịch ở mức 100 – 200 ml được gọi là ít. Lúc này, dịch được phát hiện trong một khoang. Khi có dịch trong 2 khoang, khoảng 200 – 500 ml tức là ở mức trung bình. Dịch có ở 3 khoang hoặc nhiều hơn, lớn hơn 500 ml được gọi là nhiều.

Có thể ước tính nhanh chóng hơn bằng cách khác. Ví dụ 0,5 cm dịch ở khoang Morison sẽ tương ứng với 500 ml dịch ổ bụng. Trong khi đó, 1 cm dịch tại khoang Morison tương ứng với 100 ml dịch ổ bụng. Tiến hành đo độ dày của khoang gan – thận sẽ góp phần ước tính được lượng dịch một cách dễ dàng, nhanh chóng. Siêu âm ổ bụng chính là phương pháp giúp phát hiện dịch ổ bụng dễ dàng khi thể tích > 100 ml.

Ưu điểm siêu âm

• Có thể tiến hành tại chỗ như phòng hồi sức, giường bệnh,…
• Rẻ tiền, đơn giản, nhanh gọn.
• Không xâm lấn.
• Hình ảnh siêu âm dịch ổ bụng giúp bác sĩ dễ dàng nhận ra vấn đề.

Nhược điểm 

• Độ chính xác sẽ còn phụ thuộc vào kinh nghiệm của người thực hiện.
• Khi bệnh nhân bị tràn khí dưới da việc siêu âm sẽ gặp khó khăn.
• Khả năng xác định vị trí tổn thương kém hơn cắt lớp vi tính.
• Hạn chế trong việc đánh giá khoang sau phúc mạc.

Ưu tiên hàng đầu: Dùng để tìm dịch máu ổ bụng. Bên cạnh đó, giúp tìm ra tổn thương tạng kèm theo vì trong nhiều trường hợp có tổn thương nhưng lại không gây ra tình trạng chảy máu ổ bụng (khoảng 25 – 30%). Cần lưu ý khi chẩn đoán phân biệt dịch màng phổi là: Dịch màng phổi nằm trên cơ hoành.