Tác giả: Nguyễn Hương
Ngày đăng: Tháng 2 28, 2025
Mắt là một cơ quan thị giác phức tạp, cho phép chúng ta nhìn thấy và cảm nhận thế giới xung quanh. Mắt hoạt động như một máy ảnh thu nhỏ, thu nhận ánh sáng, xử lý hình ảnh và truyền thông tin đến não bộ. Nội dung dưới đây giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về cấu tạo mắt, chức năng và cơ chế hoạt động mắt.
Mắt là gì?
Mắt (Eyes) là một cơ quan thị giác giúp con người nhìn thấy và cảm nhận thế giới xung quanh. Mắt thu nhận ánh sáng từ những gì nhìn thấy và gửi thông tin hình ảnh đến não bộ. Đôi mắt có thể nhìn được khoảng 200 độ theo mọi hướng, bao gồm phía trước và hai bên (tầm nhìn ngoại vi). Các bộ phận của mắt phối hợp với nhau cho phép nhìn thấy hình ảnh, chuyển động và độ sâu. Bên cạnh đó, đôi mắt có thể nhìn thấy hàng triệu màu với các sắc thái khác nhau.
Chức năng các bộ phận chính của mắt
Cấu tạo của mắt gồm các bộ phận sau:
- Mống mắt là bộ phận quyết định màu sắc của mắt và nằm sau giác mạc. Các màu mắt phổ biến như đen, xanh dương, xanh lục, nâu nhạt hoặc nâu.
- Giác mạc là lớp trong suốt kéo dài trên mống mắt, đóng vai trò như cửa sổ bảo vệ cho phần trước của mắt và giúp hội tụ ánh sáng.
- Đồng tử (tròng đen, con ngươi) là vòng tròn màu đen nằm giữa trung tâm mống mắt, có khả năng giãn ra và co lại để kiểm soát lượng ánh sáng đi vào.
- Củng mạc là phần màu trắng bao quanh mống mắt, tạo thành lớp bảo vệ bên ngoài cho phần lớn của nhãn cầu.
- Kết mạc là mô mỏng, trong suốt bao phủ củng mạc và nằm bên trong mí mắt, giúp giữ ẩm và bảo vệ bề mặt mắt khỏi vi khuẩn.
- Thủy tinh thể nằm sau đồng tử với chức năng như thấu kính hội tụ ánh sáng đi đến võng mạc, giúp điều chỉnh tiêu cự để nhìn rõ vật ở các khoảng cách khác nhau.
- Võng mạc là tập hợp các tế bào nằm bên trong đáy mắt giúp cảm nhận ánh sáng và chuyển nó thành các xung điện hoặc tín hiệu thần kinh. Võng mạc có nhiều tế bào hình que (giúp nhìn trong điều kiện ánh sáng yếu) và hình nón (phát hiện màu sắc).
- Điểm vàng là một phần của võng mạc, chịu trách nhiệm về tầm nhìn trung tâm và giúp nhìn thấy các chi tiết và màu sắc đẹp với độ phân giải cao nhất.
- Dây thần kinh thị giác nằm phía sau võng mạc (đầu dây là đĩa thị giác), có chức năng mang tín hiệu đến não, sau đó giải thích thông tin hình ảnh để biết đang nhìn thấy gì.
- Các cơ kiểm soát vị trí và chuyển động của mắt giúp điều khiển hướng nhìn, kiểm soát lượng ánh sáng đi vào và khả năng tập trung của mắt khi nhìn gần hay xa.
- Dịch kính là một loại gel trong suốt lấp đầy toàn bộ mắt có chức năng bảo vệ và duy trì hình dạng của nhãn cầu, đồng thời cho phép ánh sáng truyền đến võng mạc.
Cơ chế hoạt động của mắt
Các bộ phận của mắt phối hợp nhịp nhàng để thu nhận hình ảnh và truyền thông tin đến não bộ một cách nhanh chóng và hiệu quả.
- Cơ chế hoạt động của mắt tương tự như máy chụp ảnh. Trong máy ảnh, ánh sáng phản xạ từ vật được khúc xạ qua hệ thống thấu kính và hội tụ tại phim, qua quá trình rửa hình sẽ cho ta các bức ảnh. Mắt người cũng hoạt động theo nguyên lý tương tự nhưng tinh vi và tự động hơn nhiều.
- Mắt có hệ thấu kính thuộc bán phần trước nhãn cầu bao gồm giác mạc, đồng tử, và thủy tinh thể. Những bộ phận này phối hợp với nhau như một hệ thống quang học phức tạp, cho phép ánh sáng đi vào và được khúc xạ chính xác để tạo hình ảnh rõ nét.
- Ánh sáng vào mắt sau khi được khúc xạ qua giác mạc và thủy tinh thể sẽ hội tụ trên võng mạc. Tại đây, tín hiệu ánh sáng được các tế bào cảm thụ ánh sáng trên võng mạc chuyển thành tín hiệu thần kinh. Sau đó, tín hiệu đó được truyền đến não thông qua hệ thần kinh thị giác và được xác nhận là hình ảnh tại não bộ.
- Trong khi máy ảnh đòi hỏi người dùng phải điều chỉnh tiêu cự và mức độ ánh sáng, mắt thực hiện những công việc này một cách hoàn toàn tự động. Đây là sự khác biệt quan trọng giúp mắt người linh hoạt và thích ứng nhanh với mọi điều kiện ánh sáng và khoảng cách.
- Để thay đổi tiêu cự, thủy tinh thể sẽ thay đổi độ cong của mình dưới sự điều khiển của cơ thể mi trong mắt. Việc điều chỉnh độ co giãn của mống mắt sẽ làm thay đổi kích thước của lỗ đồng tử, từ đó điều khiển cường độ chùm sáng đi vào. Sự phối hợp này giúp mắt nhanh chóng thích nghi với các điều kiện nhìn khác nhau.
- Các tuyến lệ chính và phụ hoạt động giúp cho giác mạc luôn được bôi trơn, tạo nên cơ chế vệ sinh và bảo vệ tự nhiên cho đôi mắt. Các hoạt động này diễn ra tự động dưới sự điều khiển vô cùng tinh vi của các cơ chế thần kinh, với độ chính xác và hiệu quả vượt xa bất kỳ máy ảnh cao cấp nào hiện có.
Tuy chỉ chiếm một phần nhỏ trên cơ thể, đôi mắt đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc cảm nhận thế giới xung quanh. Do tính nhạy cảm và dễ tổn thương, mắt có thể mắc nhiều bệnh lý nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến mù lòa. Vì vậy, khi bị dị vật rơi vào mắt hoặc phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, cần đến ngay các cơ sở chuyên khoa mắt để được bác sĩ thăm khám và điều trị kịp thời.
Khuyến cáo y khoa: Các bài viết của Phòng khám Đa khoa Phương Nam chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
