Ung thư máu có di truyền không? Nguyên nhân & cách phòng ngừa bệnh!

Trang chủ > Chuyên khoa > Khoa khác > Di truyền học > Ung thư máu có di truyền không? Nguyên nhân & cách phòng ngừa bệnh!

Tác giả: Nguyễn Hương Ngày đăng: Tháng Một 22, 2025

Ung thư máu là một trong những bệnh ung thư ác tính, có thể gây tử vong. Trong đó, yếu tố di truyền luôn được nhắc đến như một trong những yếu tố nguy cơ. Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng của di truyền đến bệnh ung thư máu đến đâu vẫn là một vấn đề gây tranh cãi. Vậy, ung thư máu có di truyền không?

Ung thư máu là gì?

Máu là một chất lỏng màu đỏ tươi hoặc đỏ thẫm chứa hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Hồng cầu đảm nhận vai trò vận chuyển oxy đến khắp các cơ quan, bạch cầu có chức năng bảo vệ cơ thể chống lại các tác nhân gây nhiễm trùng, còn tiểu cầu đóng vai trò trong quá trình đông máu.

Hình minh họa tế bào máu bình thường (bên trái) và tế bào máu của người bệnh ung thư máu (bên phải).
Hình minh họa tế bào máu bình thường (bên trái) và tế bào máu của người bệnh ung thư máu (bên phải).

Ung thư máu là tình trạng các tế bào bạch cầu phát triển bất thường trong tủy xương. Các tế bào này có cách hoạt động khác biệt so với tế bào bình thường, chúng tăng sinh và phân chia một cách đột biến trong tủy xương. Khi thiếu chất dinh dưỡng, những tế bào này sẽ phá hủy các tế bào hồng cầu, dẫn đến tình trạng thiếu máu ở người bệnh. Hậu quả là cơ thể không thể đề kháng được với nhiễm trùng và mất khả năng kiểm soát dòng máu cũng như lượng oxy.

Ung thư máu bao gồm 3 nhóm bệnh chính, bao gồm:

  • Bệnh bạch cầu: Bệnh bạch cầu cấp tính thể tủy (AML); bệnh bạch cầu mãn tính thể lympho (CLL); bệnh bạch cầu mãn tính thể tủy (CML); bệnh bạch cầu cấp tính thể lympho (ALL);
  • Bệnh ung thư hạch bạch huyết;
  • U đa tủy.

Những loại ung thư máu

Ung thư máu là một nhóm các bệnh ác tính bắt nguồn từ các tế bào máu. Có ba loại ung thư máu chính:

Bệnh bạch cầu (Leukemia)

Bệnh bạch cầu, còn gọi là bệnh máu trắng, là một dạng ung thư máu phát sinh do sự tăng sinh bất thường của các tế bào bạch cầu ác tính trong cơ thể.

Bệnh bạch cầu được đặc trưng bởi sự gia tăng bất thường của các tế bào bạch cầu ác tính.
Bệnh bạch cầu được đặc trưng bởi sự gia tăng bất thường của các tế bào bạch cầu ác tính.

Căn bệnh này được phân loại dựa trên nguồn gốc dòng tế bào bạch cầu ung thư và mức độ cấp tính của bệnh.

  • Bệnh bạch cầu cấp dòng lympho (ALL) xảy ra khi có sự biến đổi ác tính ở các tế bào tiền thân tạo máu. Điều này dẫn đến sự gia tăng số lượng tế bào blast (tế bào non) trong máu và khiến chúng thay thế các tế bào tủy xương bình thường bằng các tế bào ác tính.
  • Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy (AML) là tình trạng sự biệt hóa tế bào gốc dòng tủy diễn ra bất thường. Hậu quả là một số lượng lớn tế bào chưa trưởng thành lưu hành trong máu và dần dần thay thế tủy xương bình thường bằng các tế bào ác tính.
  • Bệnh bạch cầu mạn dòng lympho (CLL) được đặc trưng bởi sự tích tụ và phát triển tiến triển của các tế bào lympho B ác tính. Mặc dù các tế bào này đã trưởng thành về mặt kiểu hình, nhưng chúng vẫn mang tính chất ác tính.
  • Bệnh bạch cầu mạn dòng tủy (CML) xuất hiện khi tế bào gốc vạn năng chuyển dạng thành tế bào ác tính và tăng sinh trong tủy xương. Điều này dẫn đến tình trạng sản xuất thừa một cách bất thường các hạt bạch cầu hạt chưa trưởng thành.

Lymphoma

Lymphoma là một loại ung thư phát triển từ các tế bào bạch huyết.
Lymphoma là một loại ung thư phát triển từ các tế bào bạch huyết.

Lymphoma, hay ung thư hạch, được phân loại thành hai dạng chính:

  • U lympho Hodgkin (HL): sự gia tăng ác tính các tế bào của hệ thống lưới lympho tại chỗ hoặc lan tràn, chủ yếu ảnh hưởng đến các hạch bạch huyết, lá lách, gan và tủy xương.
  • U lympho không Hodgkin (NHL): nhóm bệnh không đồng nhất liên quan đến tình trạng tăng sinh đơn dòng ác tính của các tế bào lympho ở các vị trí mô lưới hạch bạch huyết.

U tủy

U tủy là một bệnh ác tính thường gặp ở nam giới lớn tuổi, phát sinh do sự biến đổi và tăng sinh không kiểm soát của tế bào plasma (một loại tế bào bạch cầu), gây phá hủy cấu trúc và chức năng của tủy xương. Do bệnh thường gây tổn thương ở nhiều vị trí khác nhau trong tủy xương, nên còn được gọi là đa u tủy xương. 

U tủy gây tổn thương cấu trúc và suy giảm chức năng của tủy xương.
U tủy gây tổn thương cấu trúc và suy giảm chức năng của tủy xương.

Ung thư máu có di truyền không?

Ung thư máu có thể là bệnh di truyền, tuy nhiên tỷ lệ này khá thấp. Theo các số liệu thống kê, chỉ khoảng 5% số bệnh nhân mắc ung thư máu là do yếu tố di truyền, phần lớn các trường hợp còn lại không phải do di truyền gây ra.

Chỉ khoảng 5% số bệnh nhân mắc ung thư máu là do yếu tố di truyền, phần lớn các trường hợp còn lại không phải do di truyền gây ra.
Chỉ khoảng 5% số bệnh nhân mắc ung thư máu là do yếu tố di truyền, phần lớn các trường hợp còn lại không phải do di truyền gây ra.

Trong cơ thể con người, DNA đóng vai trò quan trọng trong việc quy định các đặc điểm cố định như màu tóc và màu mắt. Ngoài ra, DNA còn tham gia vào quá trình tăng trưởng và phát triển liên tục của máu, da và nhiều loại tế bào khác. Một số trường hợp hiếm gặp của bệnh ung thư máu có thể xuất phát từ sự đột biến DNA trong tế bào tủy xương. Một số đột biến gen bao gồm:

Đột biến gen CEBPA gây ra tình trạng giảm số lượng bạch cầu trong máu, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng. Đồng thời, đột biến này còn làm giảm số lượng hồng cầu, dẫn đến các triệu chứng như mệt mỏi và suy nhược cơ thể.

Ở những người mang đột biến gen DDX41, khả năng ức chế khối u của cơ thể bị gián đoạn. Điều này làm tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp tính thể tủy so với người bình thường.

Khi gen RUNX1 bị đột biến, số lượng tiểu cầu trong máu sẽ giảm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình đông máu của cơ thể. Những người mang đột biến gen này có nguy cơ cao phải đối mặt với bệnh bạch cầu tủy cấp tính.

Bên cạnh đó, các rối loạn di truyền sau đây có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư máu:

  • Hội chứng Down
  • Hội chứng Li-Fraumeni
  • Hội chứng Klinefelter
  • Hội chứng Bloom
  • Chứng thất điều – giãn mạch
  • Thiếu máu Fanconi
  • Bệnh u sợi thần kinh

Mặc dù có những yếu tố nguy cơ di truyền, không phải ai mang gen bệnh cũng sẽ phát triển thành ung thư máu. Nếu có nghi ngờ về yếu tố di truyền trong gia đình, việc theo dõi và tìm đến tư vấn di truyền là cần thiết. Quan trọng hơn, việc duy trì một lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống cân đối, tập thể dục thường xuyên và tầm soát ung thư định kỳ sẽ giúp phòng ngừa bệnh hiệu quả.

Ung thư máu có lây không?

Ung thư máu là một bệnh ác tính, có khả năng gây tử vong, và nhiều người thường thắc mắc liệu nó có di truyền hay lây nhiễm không. Các chuyên gia khẳng định rằng ung thư máu không lây từ người sang người, vì nó không phải là bệnh do virus gây ra. Vì vậy, bạn và người thân có thể thoải mái tiếp xúc, trò chuyện mà không cần lo lắng về nguy cơ lây nhiễm.

Để phòng ngừa ung thư máu hiệu quả, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:

  • Ngừng hút thuốc: Bỏ thuốc lá là một trong những biện pháp quan trọng nhất.
  • Tránh hóa chất độc hại: Hạn chế tiếp xúc với các hóa chất có nguy cơ gây ung thư như benzen.
  • Tránh bức xạ: Cẩn trọng và giảm thiểu tiếp xúc với các nguồn bức xạ.
  • Duy trì lối sống lành mạnh: Tập thể dục thường xuyên và xây dựng chế độ ăn uống cân đối để tăng cường hệ miễn dịch.

Dấu hiệu nhận biết ung thư máu

Sau đây là một số biểu hiện của bệnh ung thư máu mà bạn có thể dễ dàng nhận thấy, bao gồm:

  • Đau xương khớp
  • Sưng hạch bạch huyết
  • Chảy máu cam
  • Sốt thường xuyên
  • Đau bụng
  • Dễ nhiễm trùng
  • Giảm cân đột ngột, không kiểm soát được
  • Dễ bị nhiễm trùng
  • Xuất hiện các đốm đỏ, vết bầm tím và chảy máu bất thường dưới da
  • Cơ thể luôn trong trạng thái mệt mỏi cực độ mặc dù đã nghỉ ngơi đầy đủ

Các yếu tố nguy cơ gây ung thư máu

Nguyên nhân gây ung thư máu rất phức tạp và hiện tại chưa có kết luận chính xác về nguyên nhân cốt lõi. Tuy nhiên, có một số yếu tố nguy cơ đã được xác định có thể làm tăng khả năng mắc bệnh.

Một số yếu tố nguy cơ của ung thư máu
Một số yếu tố nguy cơ của ung thư máu

  • Tuổi tác: Nguy cơ mắc hầu hết các loại ung thư máu tăng lên ở người lớn tuổi do sức khỏe suy yếu và khả năng bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây ung thư giảm sút. Tuy nhiên, bệnh bạch cầu lại là một ngoại lệ, khi nó xảy ra phổ biến hơn ở trẻ em (dưới 15 tuổi) so với người lớn.
  • Tiền sử gia đình: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nguy cơ mắc ung thư máu tăng lên ở những người có người thân (bố mẹ, anh chị em, con cái) đã được chẩn đoán mắc bệnh này. Điều này đặc biệt đúng với các loại ung thư máu có yếu tố di truyền như bệnh bạch cầu, lymphoma và u tủy.
  • Di truyền: Bất thường di truyền là một yếu tố nguy cơ quan trọng trong sự phát triển của bệnh bạch cầu, và hội chứng Down là một ví dụ điển hình về rối loạn di truyền có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh này.
  • Nhiễm hóa chất: Các nghiên cứu đã chứng minh rằng benzene và formaldehyde là những hóa chất có thể làm tăng nguy cơ ung thư máu. Benzene gây đột biến bằng cách thay đổi nhiễm sắc thể, còn formaldehyde làm tăng nguy cơ mắc bệnh lên đến 37% ở những người tiếp xúc nhiều. Do đó, việc thường xuyên tiếp xúc với các hóa chất này có thể làm tăng đáng kể nguy cơ mắc ung thư máu.
  • Bức xạ ion hóa: Mức độ ảnh hưởng của tia phóng xạ phụ thuộc vào độ tuổi, liều lượng và cơ quan bị tác động. Bức xạ ion, thường có trong các chất phóng xạ, tia X-quang, và trong một số ngành khoa học, có thể gây hại. Những người làm việc trong các môi trường có nguy cơ nhiễm phóng xạ cao như nhà máy năng lượng hạt nhân hoặc sản xuất linh kiện điện tử, cần tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp bảo hộ. Việc tiếp xúc với lượng lớn bức xạ trong thời gian dài có thể làm tăng đáng kể nguy cơ mắc ung thư máu.
  • Chủng tộc: Các nghiên cứu đã cho thấy có sự khác biệt về nguy cơ mắc bệnh bạch cầu giữa các nhóm dân tộc khác nhau. Ví dụ, người gốc Châu Âu có nguy cơ mắc bệnh bạch cầu lymphocytic mạn tính (CLL) cao hơn so với các nhóm khác, trong khi bệnh này lại hiếm gặp hơn ở người gốc Á.
  • Những rối loạn di truyền khác: Ngoài các gen di truyền liên quan trực tiếp đến sự biến đổi ác tính trong ung thư máu, các rối loạn di truyền khác cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Các rối loạn di truyền như hội chứng Bloom và hội chứng Klinefelter.

Khi có các dấu hiệu nghi ngờ ung thư máu, bạn nên đến khám tại khoa Ung bướu của các bệnh viện lớn. Cụ thể:

  • TP.HCM: Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM, …
  • Hà Nội: Bệnh viện K, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, Bệnh viện Bạch Mai,…

Trên đây là toàn bộ thông tin giải đáp thắc mắc “Ung thư máu có di truyền không?”. Mặc dù ung thư máu không hoàn toàn do di truyền, việc có người thân mắc bệnh vẫn là yếu tố cảnh báo. Vì vậy, khám sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất để phát hiện sớm bệnh và tăng cơ hội điều trị thành công.

Khuyến cáo y khoa: Các bài viết của Phòng khám Đa khoa Phương Nam chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

Đánh giá bài viết
Bài viết này có hữu ích với bạn không?

Đăng ký tư vấn ngay

Đăng ký ngay để được tư vấn miễn phí về sức khỏe của bạn!

Bạn chưa điền số điện thoại

DMCA.com Protection Status
*Lưu ý: kết quả điều trị còn phụ thuộc vào cơ địa từng người
Gọi ngay Đặt hẹn
CHAT NGAY
Địa Chỉ Bác sĩ