Xơ Phổi Hậu Covid Có Nguy Hiểm Không? Điều Trị Thế Nào?

Xơ phổi hậu Covid là bệnh gì?

Xơ phổi hậu Covid có thể hiểu đơn giản là tình trạng nhu mô phổi bị phá hủy ở giai đoạn cấp tính và sẽ không thể phục hồi lại trạng thái bình thường. Thay vào đó, những mô xơ sẽ xuất hiện, đặc biệt là ở các bệnh nhân bị viêm phổi nặng và ARDS. Các tổ chức xơ này không thực hiện được chức năng trao đổi khí O2 và CO2 ở phổi. Từ đó gây ra tình trạng khó thở, nhất là khi vận động thể lực.

Tình trạng xơ hóa này có thể nhìn thấy được thông qua hình ảnh xơ trên phim CT scan hoặc mô bệnh học sinh thiết phổi. Đi kèm với nó là tình trạng giảm độ khuếch tán và thể tích phổi qua các thăm dò chức năng hô hấp. Vậy xơ phổi hậu Covid có phổ biến không? 

Xơ phổi hậu Covid có phổ biến không?

Tỉ lệ bệnh nhân có hình ảnh xơ hóa (trong giai đoạn sớm) trên CT scan là khoảng 70 – 80% trường hợp viêm phổi trung bình. Và 100% bệnh nhân ARDS tại thời điểm được xuất viện (ước tính khoảng 4 tuần sau khi khởi phát). Tuy nhiên theo thời gian tình trạng trên sẽ giảm dần. 3 tháng sau đó, chỉ còn khoảng 50% bệnh nhân viêm phổi trung bình và 70% trường hợp nặng có hình ảnh tổn thương xơ trên CT scan. Tỉ lệ này là khoảng 30% sau 6 tháng.

Hiện tại vẫn chưa có báo cáo theo dõi trường hợp hơn 6 tháng được ghi nhận. Sau 24 – 36 tháng, hầu hết bệnh nhân sẽ phục hồi. Thế nhưng vẫn còn khoảng 20% bệnh nhân bị xơ phổi chuyển biến nặng hơn sau 5 – 10 năm. Ở bệnh nhân viêm phổi mức độ trung bình (giai đoạn cấp) tỉ lệ này là 2 – 6%. 

Những ai có nguy cơ bị xơ phổi hậu Covid?

Tình trạng giảm chức năng phổi và hình ảnh tổn thương xơ hóa giai đoạn sớm có thể xuất hiện ở mọi bệnh nhân bị viêm phổi do SARS-CoV-2. Những bệnh nhân đối mặt với nguy cơ mắc xơ phổi lâu dài sau Covid gồm có:

• Bị viêm phổi nặng ở đợt nhiễm Covid-19 cấp, nhất là bệnh nhân ARDS.
• Bệnh nhân cần điều trị ECMO, thở máy áp lực dương, thời gian nằm viện lâu dài.
• Bệnh nhân có chuyển biến nặng, nồng độ Cytokines tiền viêm trong máu cao.
• Bệnh nhân hút thuốc lá, lớn tuổi, có tổn thương phổi sẵn.

Biểu hiện của xơ phổi hậu Covid là gì?

Trường hợp nhẹ thì sẽ bị khó thở khi vận động quá sức, ho khan kéo dài. Nếu nặng hơn, bệnh nhân có thể cảm thấy khó thở ngay cả khi đang nghỉ ngơi, làm cản trở sinh hoạt và đời sống thường ngày. Hình ảnh xơ hóa phổi biểu hiện dưới nhiều mức độ và dạng khác nhau trên phim chụp CT scan ngực như: 

• Hình ảnh lưới, dãn phế quản co kéo.
• Hình ảnh dải xơ, dày các vách tiểu thùy.
• Điển hình nhất là hình ảnh tổ ong. 

Trong việc thăm dò chức năng hô hấp, bệnh nhân có thể bị giảm độ khuếch tán khí ở phổi khi đo DLCO. Đồng thời thể tích phổi cũng giảm ở nhiều mức độ. Bên cạnh đó có thể thấy được hình ảnh tăng sinh tế bào tạo sợi và lắng đọng Collagen trên mô bệnh học ở những người được làm sinh thiết phổi. 

Xơ phổi hậu Covid có nguy hiểm không?

Với kinh nghiệm từ đợt dịch MERS và SARS trước đây (cũng do virus Corona gây ra), đa số bệnh nhân sẽ dần hồi phục sau 2 – 3 năm. Tuy nhiên cũng có trường hợp xơ phổi vẫn tiếp tục diễn tiến sau đó. Hầu hết là tình trạng tổn thương xơ hóa nặng. Lúc này, xơ phổi hậu nhiễm virus Corona đã thật sự là gánh nặng cho người bệnh và hệ thống y tế:

• Làm tăng nguy cơ nhập viện, tuổi thọ suy giảm.
• Giảm chất lượng cuộc sống do tàn phế.
• Gia tăng đáng kể chi phí điều trị.

Chúng ta nên làm gì?

Tất cả bệnh nhân từng bị viêm phổi do nhiễm Covid-19 đều cần được khám sàng lọc di chứng phổi hậu Covid. Nhất là trường hợp có nguy cơ rất cao như: Lớn tuổi, phải điều trị ECMO, thở máy, ARDS, viêm phổi nặng, có bệnh nền về hô hấp từ trước,… nên được đánh giá xơ phổi hậu Covid. Người bệnh sẽ được thăm khám và tìm hiểu bệnh sử cẩn thận, thực hiện các bài test vận động. Sau đó tùy vào từng trường hợp cụ thể, bệnh nhân sẽ được thực hiện các phương pháp cận lâm sàng cần thiết. 

Cận lâm sàng có khả năng được đề nghị gồm đo chức năng hô hấp, chụp CT scan ngực với độ phân giải cao. Cụ thể là thăm dò độ khuếch tán khí và thể tích phổi, xét nghiệm máu. Một số trường hợp cần sinh thiết phổi để có chẩn đoán chính xác. 

Bệnh nhân cũng cần được tầm soát một vài bệnh lý khác gây ra tình trạng khó thở như tăng áp phổi, suy tim, nhiễm trùng hô hấp tái phát,… đây là những biến chứng hậu Covid có thể gặp. Thông qua việc tiếp cận toàn diện, bác sĩ sẽ không bỏ sót chẩn đoán và điều trị tình trạng khó thở một cách tối ưu cho bệnh nhân.

Điều trị thế nào?

Do tính chất của bệnh, hiện nay vẫn chưa có phác đồ chữa trị xơ phổi hậu Covid. Tuy nhiên nhiều thử nghiệm lâm sàng đã được tiến hành và cho thấy tình trạng xơ phổi hậu Covid có thể được cải thiện ở bệnh nhân dùng thuốc ứng chế miễn dịch lâu dài, kháng viêm như Corticosteroids. Đồng thời kết hợp cùng các loại thuốc chống xơ hóa. Nhiều loại thuốc khác vẫn đang được thử nghiệm.

Bên cạnh việc dùng thuốc, người bệnh xơ phổi cần liên tục tập vật lý trị liệu hô hấp, dưới sự hướng dẫn của chuyên gia. Ngoài ra, bệnh nhân cần tránh những tác nhân có thể làm tình trạng tổn thương phổi thêm nghiêm trọng như thuốc lá, môi trường khói bụi ô nhiễm. Hãy tiêm vaccine cúm mùa đầy đủ, áp dụng chế độ sinh hoạt, ăn uống hợp lý để nâng cao sức đề kháng, tránh gặp tình trạng nhiễm trùng hô hấp vì bất kỳ nguyên nhân nào. 

Cần làm gì để quản lý tốt nhất biến chứng xơ phổi hậu Covid?

Ở giai đoạn đang mắc Covid-19, bệnh nhân cần được điều trị sớm một cách tối ưu với kháng viêm Corticoids, kháng đông, kháng thể đơn dòng khi có chỉ định và thở máy với chiến lược bảo vệ phổi ở trường hợp cần thở máy. Bệnh nhân cần được khám sàng lọc ở giai đoạn hậu Covid, tiếp cận chẩn đoán và chữa trị tích cực, tuân thủ đúng phác đồ bao gồm cả việc dùng thuốc, tập phục hồi chức năng cũng như điều chỉnh lối sống. 

Lưu ý, quá trình điều trị xơ phổi hậu Covid có thể kéo dài tùy vào diễn tiến bệnh. Do đó, việc tuân thủ phác đồ chữa trị và tái khám đầy đủ đóng vai trò vô cùng quan trọng.